W związku z silnym wzrostem liczby zakażeń wiele europejskich krajów zaostrzyło ponownie restrykcje. Najgłośniejszym echem odbiły się decyzje rządu austriackiego, który wprowadził ogólnokrajowy lockdown. Ma on obowiązywać 10-20 dni. Po tym czasie obostrzeniom mają podlegać tylko osoby niezaszczepione. Co więcej od lutego szczepienia przeciwko COVID-19 mają być w tym kraju obowiązkowe. Czechy i Słowacja natomiast wprowadzają lockdown dla niezaszczepionych. Obostrzenia zaostrzają również Niemcy i Holandia.
Decyzje te spotkały się z dużym niezadowoleniem środowisk antyszczepionkowych, co doprowadziło do licznych protestów. Manifestacje w Zurychu i Belfaście zgromadziły setki protestujących, ale obeszło się tam bez większych incydentów. Również w Zagrzebiu i w Rzymie było dość spokojnie. W Brukseli jednak doszło do zamieszek. Część uczestników rzucała kamieniami i fajerwerkami w policjantów, inni rozbijali samochody i podpalali kosze na śmieci.
Do rozruchów doszło również w Rotterdamie i innych holenderskich miastach. Trwały one aż trzy dni. Protestujący podpalali samochody i atakowali nie tylko policjantów, ale i strażaków. Policja była zmuszona do wykorzytania broni, aresztowano co najmniej 130 osób. Burmistrz miasta nazwał te wydarzenia „orgią przemocy”, a premier Holandii „czystą przemocą” ze strony „idiotów” i zapowiedział wyciągnięcie wobec nich konsekwencji. W związku z narastającą falą agresji władze miasteczka Zwolle zarządziły od poniedziałku godzinę policyjną – między 16:30 a 5:00 mieszkańcy mają nie opuszczać domów. Geert Wilders, lider Partii Wolności skomentował te wydarzenia w słowach: „To nie jest protest, ale terror. Jest to całkowicie nie do przyjęcia.”
Liczne zdjęcia z tych wydarzeń można obejrzeć na łamach Daily Mail. Stan ulic w Rotterdamie po zamieszkach możecie zobaczyć w tweecie Łukasza Boka.
Fotografia przedstawiająca rzekome protesty antyszczepionkowców w Wiedniu
W polskich sieciach społecznościowych najliczniej udostępniane były jednak obrazy z Wiednia, gdzie na manifestacji spotkało się 35-40 tys. osób, wśród nich ugrupowania skrajnie prawicowe, które według austriackiego ministra spraw wewnętrznych Karla Nehammera, były wyjątkowo skłonne do przemocy. Część protestujących próbowała oślepić laserem pilota śmigłowca. Mimo że manifestacja była bardzo liczna i dobrze udokumentowana, internauci ilustrowali ją najczęściej zdjęciem, które nie było wykonane ani w Wiedniu, ani nawet w 2021 roku. Sprawę wspomnianego zdjęcia opisywały również USA Today, AP, Konkret24, Reuters i Demagog.
Poniższy wpis uzyskał ponad tysiąc polubień na Twitterze, a udostępniło go dalej ponad 200 osób.
Wśród nich znalazł się m.in. poseł Konfederacji, Grzegorz Braun.
Popularność zdjęcia nie ograniczyła się wyłącznie do polskich użytkowników. Jeszcze większą popularność zdobył wpis opublikowany w języku włoskim, który również przypisywał zdjęciu wiedeńską lokalizację. Szeroko udostępniany był również tweet w języku angielskim, według którego zdjęcie było wykonane 21 listopada 2021 roku. Podobne doniesienia pojawiły się również w Japonii oraz Grecji. Informację tą powielił również Nick Griffin, były lider skrajnie nacjonalistycznej Brytyjskiej Partii Narodowej.
28 listopada, czyli kilka dni po tym jak zdjęcie wywołało burzę w Internecie, Telewizja Republika zobrazowała nim artykuł o kolejnych austriackich protestach. Ok. 30 tys. osób przeszło w sobotę 27 listopada ulicami Grazu i St. Poelten protestując przeciw obostrzeniom wprowadzonym przez rząd.
Co ciekawe, jako źródło zdjęcia redakcja Telewizji Republika podała użytkownika Twittera @billgray52, który opublikował fotografię 25 listopada, czyli dwa dni przed opisywanymi przez redakcję wydarzeniami w Grazu i St. Poelten.
Po kilku godzinach wpis na Twitterze został usunięty. Fotografię można jednak w dalszym ciągu zobaczyć w artykule na stronie Telewizji Republika.
Koncert Metalliki
Część internautów próbowała dementować te informacje podając, że zdjęcie zostało wykonane w trakcie koncertu Metalliki w Moskwie w 1991 roku. Powoływali się oni najczęściej na zdjęcie udostępnione na portalu 9GAG, rzadziej na artykuł Life Guide lub zdjęcie zamieszczone na portalu Reddit. Wśród nich był grecki dziennikarz Kotrotsos Serafeim.
Z kolei polski dziennikarz i fotoreporter, Krzysztof Boczek powoływał się na tweeta znanego inżyniera dźwięku Briana Vibbertsa z 2016 roku.
W ten sposób próbowali również dementować te informacje internauci z Finlandii (tu, tu i tu).
Zdjęcie to jest wykorzystywane od wielu lat w fałszywym kontekście. Na przykład w 2012 roku ilustrowano nim informacje o aktualnych moskiewskich protestach, w 2014 roku ilustrowało ono polski artykuł odnoszący się do Euromajdanu, a w kwietniu tego roku pojawiło się w brazylijskim artykule opisującym koncert Metalliki z 1991 roku.
Moskwa 1991 – marcowy protest
W rzeczywistości zdjęcie zostało wykonane 30 lat temu w Moskwie przez Dominique’a Mollarda. 10 marca 1991 roku na Placu Maneżowym w okolicy Kremla zebrał się tłum liczący ok. 500 tysięcy osób. Protestujący żądali odejścia Michaiła Gorbaczowa.
Zdjęcie można obejrzeć w artykule The Atlantic z 2011 roku.
Reformy wprowadzone przez Gorbaczowa wywołały liczne protesty i wiele republik zaczęło dążyć do niepodległości, co zagroziło dalszemu istnieniu ZSRR. W sierpniu 1991 r. grupa „twardogłowych” liderów KPZR (Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego), sfrustrowana ruchami separatystycznymi, podjęła nieudaną próbę przeprowadzenia zamachu stanu zwaną puczem moskiewskim. W trakcie tych wydarzeń pod rosyjskim parlamentem przeciw działaniom puczystów protestowało tysiące Rosjan.
Tu wracamy ponownie do wątku koncertu Metalliki
Sierpniowe wydarzenia, w których śmierć poniosło kilkoro protestujących, odbiły się szerokim echem na Zachodzie. Aby złożyć hołd ofiarom oraz podziękować młodym Rosjanom za ich zryw, zaledwie miesiąc po sierpniowych protestach zorganizowano darmowy koncert – Monsters of Rock, na którym można było usłyszeć m.in. Panterę, The Black Crowes, rosyjski zespół heavy metalowy E.S.T., AC/DC oraz Metallikę. Festiwal nie miał jednak miejsca na Placu Maneżowym – odbywał się na podmoskiewskim lotnisku Tuszyno, gdzie według różnych źródeł zgromadziło się od 500 tysięcy do 1,6 miliona widzów. Dodatkowo Metallika grała tam 6 miesięcy po wydarzeniach, które zostały uwiecznione na udostępnianej w sieci fotografii. Poniżej kadr z nagrania na którym widzimy Jamesa Hetfielda wykonującego utwór Enter Sandman na lotnisku Tuszyno.
Manipulacje obrazem
Co ciekawe, niedługo po opublikowaniu zdjęcia przez The Atlantic (grudzień 2011), w Moskwie wybuchły protesty przeciw Władimirowi Putinowi. Internauci udostępniali masowo zdjęcie z 1991 roku, które miało w ich ocenie obrazować bieżące wydarzenia. Kilka osób odnalazło artykuł The Atlantic i na jego podstawie dementowało te informacje. Przy okazji zauważyli oni jednak, że na zdjęciu widać ślady manipulacji obrazem. Informacje te przesłali do redakcji, która po przeanalizowaniu zdjęcia, którego fragment okazał się być sklonowany, skontaktowała się z agencją Associated Press (AP) od której fotografia została wykupiona. Okazało się, że sklonowany fragment wklejono w celu zredukowania flary obiektywu. AP podkreśliła, że taka manipulacja jest niezgodna z zasadami agencji. Po tej sytuacji AP zastąpiła zdjęcie oryginałem. Historię tę opisywał również portal Myth Detector. Na poniższej grafice zaznaczono sklonowane fragmenty.
Obraz w zmanipulowanej formie musiał być dostępny w agencji przez długi czas, bo wersja ze sklonowanym fragmentem zdominowała Internet i obecnie można ją spotkać częściej niż oryginał. Możemy ją zobaczyć np. w Wietnamie, czy na hiszpańskojęzycznej stronie opisującej wydarzenia z Moskwy z 1991 roku. Również wszystkie powyższe linki, które przedstawiały ją jako koncert Metalliki, jak i te, które udostępniały ją twierdząc, że przedstawiają protesty antyszczepionkowców w Wiedniu nie były oryginalną wersją fotografii. Zdjęcie jest też wykorzystywane w wielu krajach do tworzenia memów.
Moskwa 1991 – styczniowy protest
Co ciekawe, w tym samym artykule The Atlantic można znaleźć również inne zdjęcie tłumu zgromadzonego na Placu Maneżowym, łudząco podobne to tego, które ilustruje marcowe protesty. Zostało ono jednak wykonane niecałe 2 miesiące wcześniej – 20 stycznia 1991 roku. Od marcowego obrazu różni się lekko kadrem. Na dachach kamienic widoczny jest śnieg, którego w marcu już tam nie było. Dodatkowo w tłumie odznaczają się wyraźnie oprócz rosyjskich flag również litewskie, widoczny jest też transparent napisany cyrylicą. Fotografia, której autorem jest Vitaly Armand, obrazuje protest moskwiczan przeciw interwencji Armii Radzieckiej na Litwie, która kilka miesięcy wcześniej ogłosiła swoją niepodległość. Według szacunków zgromadził on ok. 100 tys. osób.
Solidarność z Litwinami okazali również Polacy, którzy w styczniu 1991 roku protestowali pod ambasadą w Warszawie. Na poniższym zdjęciu możemy zobaczyć transparent Konfederacji Polski Niepodległej z napisem „Litwo jesteśmy z Tobą – K.P.N.”. Zdjęcia z tej demonstracji można obejrzeć na łamach TVP Wilno.
Na kolejnej fotografii w tej galerii możemy zobaczyć niesiony przez protestujących transparent głoszący: „Gorbaczow do Oslo!”. Najprawdopodobniej jest to nawiązanie do Pokojowej Nagrody Nobla, którą przyznano Gorbaczowi niemal rok przed styczniową interwencją Armii Radzieckiej na Litwie.
Podsumowanie
Udostępniana fotografia nie była wykonana w Wiedniu na ostatnim proteście antyszczepionkowców, ani też w 1991 roku na koncercie Metalliki. W rzeczywistości przedstawia ona moskiewski protest z 10 marca 1991 roku, w którym demonstranci domagali się odejścia Michaiła Gorbaczowa. Dodatkowo większość z udostępnianych fotografii przedstawia edytowaną wersję zdjęcia ze sklonowanymi fragmentami. W rzeczywistości protesty antyszczepionkowe nie były tak liczne jak protest w Moskwie. Biorąc jednak pod uwagę wzbierającą czwartą falę pandemii, ich skala oraz agresywny charakter napawają niepokojem. Bierna postawa mediów społecznościowych wobec zalewu dezinformacji zaczyna przynosić spodziewane efekty w postaci radykalizacji nastrojów antyszczepionkowych w oparciu o fałszywe informacje.
Źródła:
BBC: https://www.bbc.com/news/world-europe-59343650
SwissInfo: https://www.swissinfo.ch/eng/hundreds-gather-in-zurich-to-protest-covid-19-measures/47071170
The Irish Times: https://www.irishtimes.com/news/ireland/irish-news/hundreds-gather-in-belfast-to-protest-against-planned-covid-19-certification-1.4734545
Croatia Week: https://www.croatiaweek.com/video-huge-protest-in-zagreb-against-covid-passes/
Daily Mail: https://www.dailymail.co.uk/news/article-10228145/THIRD-night-violence-streets-Europe-Covid-clampdowns.html
Independent: https://www.independent.co.uk/news/world/europe/covid-protest-europe-belgium-restrictions-b1961785.html
The Staits Times: https://www.straitstimes.com/world/europe/dutch-police-fire-warning-shots-during-riots-over-covid-19-measures
Geert Wilders: https://twitter.com/geertwilderspvv/status/1461844756036825090
Daily Mail: https://www.dailymail.co.uk/news/article-10228145/THIRD-night-violence-streets-Europe-Covid-clampdowns.html
Łukasz Bok: https://twitter.com/LukaszBok/status/1462016398331363328?ref_src=twsrc%5Etfw
The Guardian: https://www.theguardian.com/world/2021/nov/20/austria-covid-restrictions-vienna-protests
CNN: https://edition.cnn.com/2021/11/21/europe/europe-lockdown-protests-violence-intl/index.html
AP: http://www.apimages.com/metadata/Index/Russia-Unrest-1991/9bfa615888274dceb512b623b637e716/2/0
The Atlantic: https://www.theatlantic.com/photo/2011/12/20-years-since-the-fall-of-the-soviet-union/100214/
Wikipedia: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pucz_moskiewski
Koncertomania: https://www.koncertomania.pl/felieton/106273-koncerty-wszech-czasow-monsters-of-rock-moskwa-1991.html
YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=rDm0da8NhkQ
YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=eng4OTDqtoM
The Guardian: https://www.theguardian.com/world/2012/feb/04/anti-putin-protests-moscow-russia
The Atlantic: https://www.theatlantic.com/international/archive/2012/02/the-moscow-protest-photo-that-wasnt-what-it-seemed/252681/
Myth Detector: https://mythdetector.ge/en/myth/politicano-incites-soviet-nostalgy-using-manipulative-photo-showing-1991-demonstration
