W związku z trwającym kryzysem na granicy polsko-białoruskiej obserwujemy ogromne poruszenie w polskim społeczeństwie. Dotyczy ono zarówno bezpośrednich wydarzeń na granicy, jak i ogólnego tematu migracji. Jak często w takich sytuacjach bywa, powszechna percepcja dotycząca pewnych zjawisk nieraz jest błędna.
Polska wciąż przez sporą część jej obywateli jest postrzegana jako państwo mocno homogeniczne, podczas gdy nasz kraj znajduje się w europejskiej czołówce państw przyjmujących migrantów, szczególnie spoza Unii Europejskiej. Kiedy jednak przyjrzymy się skali migracji do naszego kraju, okaże się, że w ostatnich latach struktura etniczna i narodowościowa zmienia się bardzo intensywnie. Poniżej prezentujemy szeroki wachlarz statystyk pokazujących, jak naprawdę wygląda sytuacja migracyjna w Polsce.
Temat ten między innymi poruszył profesor Paweł Kubicki w swoim popularnym wpisie na Twitterze. Jest on wykładowcą w Instytucie Gospodarstwa Społecznego, Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Zwrócił uwagę na to, że wiele osób nie zdaje sobie sprawy, ile cudzoziemców rzeczywiście przebywa w Polsce.
Ilu cudzoziemców mieszka w Polsce?
W ostatnich latach skala migracji w Polsce zaczęła znacząco wzrastać. Według danych GUS na początku 2020 roku w Polsce przebywało ponad 2 miliony cudzoziemców. Zgodnie z szacunkami utworzonymi na zlecenie Gazety Wyborczej, w 2021 roku zarejestrowano podobną liczbę osób zza granicy. Tylko w lipcu 2021 roku w naszym kraju przebywać miało 1,5 miliona cudzoziemców, którzy mieszkali w Polsce minimum 30 dni. Oznacza to, że z szacunków wyłączono osoby przybywające w celach turystycznych. Niezależnie od źródła danych na dwóch pierwszych miejscach są Ukraińcy oraz Białorusini. Ci pierwsi mają zdecydowaną przewagę, przekraczając, zgodnie z niektórymi szacunkami nawet znacząco, 65% przebywających w Polsce cudzoziemców. Najliczniejszą grupą spoza Europy są Hindusi.
Skala migracji
Jak podaje Urząd do Spraw Cudzoziemców, na początku października 2021 roku liczba cudzoziemców posiadających ważne zezwolenia na pobyt w Polsce wynosiła 525 tysięcy. Oznacza to, że został zanotowany wzrost o 15% w stosunku do poprzedniego roku. Trzeba w tym miejscu wspomnieć, że liczba ta nie obejmuje osób przebywających w naszym kraju w ramach ruchu bezwizowego i na podstawie wiz. Osoby te mogą także legalnie podejmować w naszym kraju pracę, choć krótkoterminowo i nie wliczają się do statystyk.
To, na co szczególnie warto zwrócić uwagę, to ilość pozytywnie rozpatrzonych wniosków (stanowią one jakieś 75%-85% wszystkich wydanych decyzji) o zezwolenie na pobyt w Polsce, w ciągu ostatnich lat. Dane takie generowane są na stronie migracje.gov.pl. W 2021 roku liczba pozytywnie rozpatrzonych wniosków wynosiła 186 355 (ok. 96% stanowiły wnioski o pobyt stały lub czasowy), czyli prawie o 30 000 więcej, niż w roku ubiegłym (ok. 95% stanowiły wnioski o pobyt stały lub czasowy). Trend wzrostowy widać szczególnie, gdy przyjrzymy się bardziej odległym datom. W 2015 roku liczba ta wynosiła zaledwie 77 166 (ok. 84% stanowiły wnioski o pobyt stały lub czasowy), co oznacza wzrost o ponad 100 000 w ciągu sześciu lat w rocznej liczbie wydawanych wniosków.
Bliski Wschód
W związku z trwającym kryzysem migracyjnym na polskiej granicy, za szczególnie ciekawe statystyki należy uznać wydane decyzje dotyczące osób z Bliskiego Wschodu. Zgodnie z danymi Urzędu do Spraw Cudzoziemców, w tym roku wydano 4 276 pozytywnych decyzji do prawa pobytu w Polsce dla osób z Bliskiego Wschodu i Afganistanu. Jest to o 737 pozytywnych decyzji więcej, niż w roku ubiegłym (dane za 2021 rok obejmują okres do października włącznie). Zarówno w 2020, jak i 2021 roku najwięcej osób pochodziło z Turcji. Zmieniło się jednak miejsce drugie – w 2020 był to Egipt, a w 2021 Afganistan. Liczba złożonych wniosków wśród obywateli Afganistanu wzrosła ponad 9-krotnie. Taki obrót spraw oczywiście nie powinien dziwić, ze względu na zmianę sytuacji politycznej i religijnej w tym kraju.
W związku z tym, w tym roku obserwujemy również znaczny wzrost liczby wniosków o ochronę międzynarodową. Wynoszą one prawie 25% wszystkich złożonych wniosków. W ciągu ostatniej dekady liczba ta zazwyczaj nie przekraczała 5%. Tylko dwukrotnie nieznacznie przewyższyła 10% (2013 i 2015). Oznacza to, że aktualny rok jest jednym z rekordowych pod tym względem. Biorąc pod uwagę łączną, roczną liczbę złożonych wniosków przez osoby z Bliskiego Wschodu i Afganistanu, okazuje się jednak, że 2021 rok tylko nieznacznie wyprzedza lata poprzednie, pozostając jednak za 2017 rokiem. Oczywiście dane zapewne zwiększą się przez dwa ostatnie miesiące tego roku, ale na razie nic nie wskazuje na to, by miał być to wzrost znaczny. Póki co, kryzys na polsko-białoruskiej granicy nie ma dużego wpływu na te liczby, chociaż oczywiście sytuacja może ulec zmianie.
Na tle Europy
Polska jest również krajem, który bardzo aktywnie udziela pozwoleń na pobyt obywatelom państw spoza UE. W 2018 roku Polska przyznała najwięcej pierwszych pozwoleń dla osób spoza UE na pobyt ze wszystkich państw Unii Europejskiej. Zgodnie z unijną metodologią Polska wystawiła 635 tysięcy takich dokumentów. Oznacza to, że wyprzedziliśmy nawet Niemców (544 tysięcy pozwoleń). Oczywiście nie wszystkie te osoby pozostały na stałe w Polsce, ale świetnie pokazuje to, że polityka migracyjna w naszym kraju jest bardzo aktywna.
Również w 2020 roku w tej samej statystyce byliśmy na pierwszym miejscu w Unii Europejskiej. Polska wydała 26% wszystkich pierwszych zezwoleń na pobyt spośród państw UE. Liczba ta była niższa w stosunku do lat poprzednich w całej Europie, w 2020 – 2,2 miliona, w 2018 3,2 miliona. Również i tutaj na czele pozostają obywatele Ukrainy, którzy stanowią największą grupę migrantów w całej Unii.
Cudzoziemcy pracujący w Polsce
Zgodnie z danymi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych liczba cudzoziemców pracujących w Polsce stale rośnie. We październiku 2021 roku wynosiła ponad 871 tysięcy. Oznacza to, że od lutego 2020 wzrosła o 201 tysięcy. W ciągu miesiąca, między sierpniem a wrześniem, ponad 13 tysięcy cudzoziemców zostało zarejestrowanych w ZUS. Statystyka przyśpieszyła jeszcze bardziej w październiku. W tym miesiącu do ZUSu zostało zapisanych aż 25 tysięcy cudzoziemców. Jak można się domyślać, największy wzrost dotyczy obywateli Ukrainy, na drugim miejscu Białorusi, a na trzecim Gruzji. Podsumowując, ze wszystkich osób ubezpieczonych w ZUS (15,7 miliona, stan na wrzesień 2021), około 5,5% stanowią cudzoziemcy.
Dalszy i prawdopodobnie coraz gwałtowniejszy wzrost cudzoziemców zatrudnionych w Polsce będziemy mogli obserwować, jeżeli zostanie przyjęta ustawa ułatwiająca zatrudnienie cudzoziemców. Przewiduje ona między innymi wydłużenie możliwości zatrudnienia na podstawie oświadczenia z 6 do 24 miesięcy. Oznacza to, że na podstawie ruchu bezwizowego będzie można zatrudniać pracowników znacznie dłużej niż dotychczas i tylko o rok krócej, niż w oparciu o prawo tymczasowego pobytu (3 lata). Mają być również usprawnione i doprecyzowane niektóre procedury.
Podsumowanie
Jak pokazują przedstawione statystyki, migracje do Polski znacząco wzrosły w ciągu ostatnich lat. Napływ ogromnej ilości Ukraińców oraz Białorusinów spowodował, że struktura narodowościowa w naszym kraju zaczęła się dynamicznie zmieniać. Chwilowe spowolnienie spowodowane pandemią zaczęło się już odwracać. Nic nie zapowiada, aby w najbliższych latach sytuacja miała się zmienić. Możemy się spodziewać licznych przyjazdów osób nie tylko zza naszej wschodniej granicy, ale również z Indii. Nie można zapominać, że Polska dla wielu cudzoziemców jest bogatym krajem pierwszego świata, dlatego też wiele osób będzie bardzo chętnie przyjeżdżać w poszukiwaniu zarobku i lepszego życia. W związku ze złą sytuacją demograficzną w Europie i w Polsce, tacy migranci mogą być kluczowym motorem napędowym dla gospodarek krajów Unii Europejskiej.
Źródła
Urząd do Spraw Cudzoziemców: https://www.gov.pl/web/udsc/zezwolenia-na-pobyt-po-iii-kwartale
Migracje.gov.pl: https://migracje.gov.pl/statystyki/zakres/polska/typ/decyzje/widok/wykresy/rok/2021/
Biuro Rzecznika Małych i Średnich Firm: https://rzecznikmsp.gov.pl/projekt-ustawy-ulatwiajacy-zatrudnienie-cudzoziemcow-skierowany-do-sejmu-rp/
Puls Biznesu: https://www.pb.pl/polska-numerem-1-dla-imigrantow-974019
Business Insider: https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/imigranci-w-polsce-pozwolenia-na-pobyt-i-prace/xvfmfy8
Bankier.pl: https://www.bankier.pl/wiadomosc/Prezes-ZUS-Rosnie-liczba-osob-pracujacych-takze-cudzoziemcow-8204540.html oraz https://www.bankier.pl/wiadomosc/Coraz-wiecej-cudzoziemcow-w-Polsce-ZUS-pokazal-dane-8220552.html
