W kwietniu 2023 roku dużą popularnością w mediach społecznościowych cieszył się film, w którym mężczyzna o pseudonimie „Czarny Furiat” wypowiada się na temat pomocy socjalnej dla Ukraińców. Według autora wypowiedzi partia rządząca wypłaca świadczenia uchodźcom z Ukrainy, aby ci oddali na nią głos w zbliżających się wyborach. W artykule wyjaśniamy, że to niemożliwe, a także przedstawiamy, w jaki sposób nowelizacja ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy uszczelniła system wypłat świadczeń socjalnych.
Robert Jabłonowski vel Czarny Furiat
Mężczyzną wypowiadającym się na filmie jest Robert Jabłonowski, internetowy trener personalny, który posługuje się pseudonimem Czarny Furiat. Wideo na jego koncie TikTok wyświetlono 7 tysięcy razy, ale ten sam film na koncie użytkowniczki @aga_wik zdobył już ponad 800 tysięcy wyświetleń. Materiał jest również udostępniany poprzez komunikatory internetowe.
Problem, który „Czarny Furiat” porusza w swojej wypowiedzi, dotyczy procederu, w którym grupy Ukraińców przyjeżdżały do Polski w celu rejestracji w urzędzie miejskim, gdzie przyznawano im PESEL. Następnie po zgłoszeniu w MOPS zostawali beneficjentami świadczeń socjalnych typu 500+, 300+ lub zasiłku pielęgnacyjnego. Jednak po pozytywnym załatwieniu wszelkich formalności wracali do Ukrainy, a pieniądze z bankomatu po wpłacie na konto podejmowała zbiorczo już jedna osoba, która przyjeżdżała do Polski tylko w tym celu.
Według ustawy z kwietnia 2022 roku wyjazd obywatela Ukrainy z Polski na okres powyżej 1 miesiąca pozbawia go prawa do legalnego pobytu w naszym kraju. Dotyczy to zarówno powrotu do ojczyzny, jak i wyjazdu do innych krajów. Gazeta Wyborcza w wydaniu z września 2022 roku informuje, że przepis ten był regularnie łamany:
Z obserwacji przemyskich urzędników wynika, że zorganizowane grupy obywateli Ukrainy zaczęły przyjeżdżać do Przemyśla już w maju. Chodzi o transporty kobiet z dziećmi z Ukrainy, które przyjeżdżają na krótko do Przemyśla, tylko po to, aby skorzystać z pomocy finansowej, i zaraz po tym wracają.
23 września 2022 roku Wojciech Bakun, prezydent Przemyśla, poinformował na swoim koncie na Facebooku o nadużyciach związanych z wypłatą świadczeń:
Nie da się jednak nie zauważyć procederu, który dzieje się od pewnego czasu, a który okresowo przybiera na sile. Nie da się nie zauważyć zorganizowanych transportów kobiet z dziećmi, które na kartkach mają zapisane procedury jakim muszą się poddać żeby otrzymać pomoc materialną i finansową. Osoby te codziennie formują kolejkę przed Urzędem Miejskim, następnie udają się do MOPSu i ZUSu celem złożenia wniosków o świadczenia. Następnie zorganizowanym transportem wracają na Ukrainę.
ZUS już w maju 2022 roku zapowiadał kontrolę miejsca przebywania obywateli Ukrainy, którzy wnioskowali o świadczenia. Weryfikacja wykazała, że ZUS wypłacił nienależnie około 2 mln zł, z czego udało się odzyskać 35,3 tys. zł. Dlatego potrzebna była nowelizacja ustawy, która uszczelniałaby system wypłat.
Uszczelnienie systemu
28 stycznia 2023 roku weszła w życie nowelizacja ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy. W akcie zapisano, że:
Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie otrzymywał dane z rejestru Straży Granicznej dotyczące daty każdorazowego wjazdu i wyjazdu z Polski obywatela Ukrainy. Dzięki temu rozwiązaniu ZUS będzie mógł wstrzymać wypłatę świadczeń wobec osób, które opuściły Polskę.
Jednocześnie osoby, które powrócą do Polski w ciągu 30 dni, licząc od dnia wyjazdu, nie utracą legalności pobytu w Polsce i wypłaty świadczeń zostaną przywrócone. Nowelizacja ta pozwoliła na uniknięcie nadpłaconych świadczeń. Przez miesiąc obowiązywania nowego przepisu ustawy pomocowej ZUS wstrzymał wypłatę świadczeń dla ok. 3200 obywateli Ukrainy. Zatem problem poruszony w filmie Jabłonowskiego został już rozwiązany kilka miesięcy temu.
Wybory a PESEL
Główna teza przytaczana przez Roberta Jabłonowskiego dotyczyła rzekomego „kupowania” głosów Ukraińców przez rząd PiS w nadchodzących wyborach. Fałszywa narracja o przyznaniu praw wyborczych uchodźcom wraz z przydzieleniem numeru PESEL nie jest nowa. Pisaliśmy o tym już w marcu 2022 roku w osobnym artykule.
Zgodnie z art. 62 Konstytucji prawo do głosowania ma obywatel polski, który ukończył 18 lat. W przypadku cudzoziemców Kodeks Wyborczy przewiduje możliwość oddania przez nich głosu w wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach lokalnych, do jednostek samorządu terytorialnego. Wyjątek ten dotyczy jednak tylko obywateli Unii Europejskiej, a więc nie odnosi się do osób z obywatelstwem ukraińskim. Numer PESEL nie ma nic wspólnego z przyznawaniem praw wyborczych w Polsce.
Podsumowanie
Problem z nienależną wypłatą świadczeń socjalnych dla części Ukraińców, którzy opuścili nasz kraj, został zauważony już w zeszłym roku. Z tego powodu rząd przygotował nowelizację, dzięki której od stycznia 2023 roku ZUS we współpracy ze Strażą Graniczną na bieżąco może kontrolować, czy osoba pobierająca pomoc socjalną nie opuściła granic Polski. Proceder z wybieraniem pieniędzy z bankomatów przez podstawione osoby, o których mówił Jabłonowski, został zatem ukrócony.
Przede wszystkim jednak PESEL, który jest konieczny do rejestracji w ZUS, nie nadaje praw wyborczych, jak sugeruje „Czarny Furiat”. Ukraińcy, którzy są beneficjentami zasiłków takich jak 500+, nadal nie mogą głosować ani w nadchodzących wyborach parlamentarnych, ani w samorządowych. Dlatego teza o kupowaniu wyborców z Ukrainy przez rząd PiS jest fałszywa.
Źródła
Fakenews.pl: https://fakenews.pl/polityka/nie-numer-pesel-nie-upowaznia-obywateli-ukrainy-do-udzialu-w-wyborach/
ISAP Sejm: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220000835
ISAP Sejm: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230000185
Gazeta Wyborcza: https://rzeszow.wyborcza.pl/rzeszow/7,34962,28956657,wojciech-bakun-prezydent-przemysla-apeluje-o-uszczelnienie.html
Rzeczpospolita: https://www.rp.pl/cudzoziemcy/art38084591-zus-wstrzymuje-nienalezne-wsparcie-dla-ukraincow-odzyskal-35-tys-z-2-mln-zl
Wojciech Bakun: https://www.facebook.com/BakunWojciech/posts/655006625981017/
