Wypowiedź Janine Small, przedstawicielki firmy Pfizer, o braku badań nad transmisją przed wprowadzeniem szczepionki na rynek odbiła się szerokim echem w przestrzeni internetowej. Nagranie jej słów udostępniały liczne konta, upatrując w nich dowodu na brak skuteczności szczepionek i wprowadzanie w błąd obywateli w kwestii paszportów covidowych.
Deklaracja ta nie jest jednak niczym zaskakującym – w badaniach klinicznych analizowany był profil bezpieczeństwa i skuteczności szczepionek. Pfizer nie twierdził też nigdy, że testował szczepionki pod kątem transmisji przed wprowadzeniem ich na rynek, gdyż nie było to konieczne do uzyskania dopuszczenia do obrotu. Pierwsze publikacje dotyczące ograniczania transmisji zaczęły się pojawiać w 2021 roku, już po rozpoczęciu programu szczepień.
Udostępniane w sieci posty manipulują odbiorcami na kilka sposobów: po pierwsze sugerując, że szczepionki przeciw COVID-19 nigdy nie były badane pod kątem transmisji, po drugie, że nigdy jej nie ograniczały. Sprawę opisywały wcześniej redakcje: Health Feedback, Lead Stories, PolitiFact, AP News, FactCheck.org, Reuters i Konkret24.
Manipulacja
Więcej o naszym systemie oceniania:Rob Roos
Narracja o sensacyjnych nowych dowodach została zapoczątkowana przez Roba Roosa, posła Parlamentu Europejskiego z Holandii, który był autorem skierowanego do Janine Small pytania dotyczącego transmisji. Jego tweet zaczynający się od słów „Breaking” zebrał ponad 425 tys. reakcji. Europoseł zarzucił w nim, że hasło „zaszczep się w trosce o innych” od zawsze było kłamstwem. Na zamieszczonym nagraniu stwierdza natomiast, że wyznanie Janine Small pozbawia paszporty covidowe podstawy prawnej.
Informacja ta była udostępniana dalej przez takie profile jak Konfederacja, Grzegorz Płaczek, Paweł Basiukiewicz i wiele innych. O sprawie pisało Do Rzeczy, pozostawiając jednak narrację Roba Rossa bez merytorycznego komentarza. Portal nczas, wzorem większości postów w mediach społecznościowych, przedstawił informację jako sensacyjne odkrycie:
SZOKUJĄCE wyznanie przedstawicielki Pfizera. „Okazało się, że jest to tanie kłamstwo” [VIDEO]
Prawie 9 mln wyświetleń na Twitterze zdobyło wideo holenderskiego przedsiębiorcy i europosła Roba Roosa. Ujawnił on prawdę o szprycy Pfizera.
Wypowiedź Grzegorza Brauna, który w związku z brakiem badań nad transmisją określił szczepienia jako znachorstwo oraz zadał retoryczne pytanie: „I kto tu jest szurem?”, na jego profilu oraz na profilu Konfederacji Korony Polski wyświetlono w sumie 90 tysięcy razy. Była ona też udostępniana na Telegramie.
W trakcie konferencji Sławomir Mentzen stwierdził, że „to miało blokować naszą transmisję wirusa, a nie blokowało”, po czym rozwodził się na tym, jak w obecnych czasach odchodzi się od fundamentów nauki i metody naukowej. Tymczasem, wbrew słowom Mentzena, badania opublikowane w 2021 roku wykazały, że szczepionki przeciw COVID-19 ograniczały transmisję SARS-C0V-2.
Wątek ten podniósł 16 października dziennikarz Polsatu Bogdan Rymanowski w programie Śniadanie Rymanowskiego. Spośród 7 zaproszonych przez niego gości do wypowiedzi na ten temat wyznaczył posła Konfederacji, Jakuba Kuleszę. Z udzielonej przez niego odpowiedzi dowiemy się jedynie, że „społeczeństwo jest okłamywane”, „politycy bazują na wszechobecnym strachu” oraz że polityk Konfederacji unika odpowiedzi na pytanie o status szczepienia.
O ile wskazanym byłoby poruszenie tego tematu w gronie ekspertów, którzy mogliby udzielić merytorycznych wyjaśnień omawianego zagadnienia, o tyle poruszenie go w gronie składającym się z polityków jest działaniem kontrproduktywnym, podsycającym nastroje debaty, polaryzującym widzów i przynoszącym korzyści jedynie w formie zwiększenia liczby wyświetleń.
Bogdan Rymanowski nie był jedynym dziennikarzem Polsatu, który wpisał się w narrację środowiska antyszczepionkowego. Trzy dni wcześniej Wojciech Dąbrowski opublikował tweeta, w którym przesłanki, na których oparto zasadność paszportów covidowych, nazwał fakenewsem:
Szukanie kozła ofiarnego
Osoby powielające narrację o rzekomo sensacyjnym odkryciu twierdzą, że obywatele byli oszukiwani przez osoby mówiące, że szczepienia ograniczają transmisję. Niezwykle rzadko padały jednak konkretne nazwiska osób, które miałyby sugerować, że przed wprowadzeniem do obrotu szczepionka Pfizera została przebadana pod tym kątem.
Jedna z internautek, próbując zdyskredytować prof. Krzysztofa Pyrcia, zamieściła screen wywiadu, w którym biolog mówił o badaniach ograniczających transmisję – jednak artykuł pojawił się w czerwcu 2021 roku, czyli pół roku po rozpoczęciu programu szczepień, kiedy dostępne były już badania na ten temat (opisywaliśmy je w maju 2021 i we wrześniu 2021).
źródło: Twitter
Czy Pfizer miał obowiązek przebadania szczepionek pod kątem transmisji?
Nie, badania te nie były wymagane przez Europejską Agencję Leków (EMA) w procesie dopuszczenia do obrotu szczepionek przeciw COVID-19. Punktami końcowymi badań klinicznych III fazy było zapobieganie objawowej infekcji COVID-19 i ciężkim objawom choroby.
W grudniu 2020 roku EMA opublikowała prezentację, w której pod oceną korzyści związanych ze szczepionkami wymienione zostało zapobieganie chorobie objawowej. Na tym samym slajdzie przeczytamy też o innych korzyściach „prawdopodobnie nieznanych w momencie zatwierdzenia i określonych dopiero w trakcie jej stosowania”:
– ochrona długoterminowa
– zapobieganie zakażeniom (przypadki bezobjawowe)
– zapobieganie przenoszeniu wirusa w społeczności – wymaga określonych badań po zatwierdzeniu
Dodatkowo w innym dokumencie opublikowanym w tym samym miesiącu EMA stwierdza, że wpływ szczepienia preparatem Comirnaty na rozprzestrzenianie się wirusa SARS-CoV-2 w społeczności nie jest jeszcze znany.
Badań dotyczących wpływu szczepień na transmisję SARS-CoV-2 nie wymagała też amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA). W komunikacie opublikowanym w grudniu 2020 roku FDA stwierdziła, że obecnie nie ma dostępnych danych pozwalających na określenie, jak długo szczepionka zapewni ochronę, ani nie ma dowodów na to, że szczepionka zapobiega przenoszeniu SARS-CoV-2 z osoby na osobę.
Co więcej, wbrew temu, co mogą sugerować narracje tworzone przez środowisko antyszczepionkowe, firma Pfizer nie twierdziła nigdy, że przebadała wpływ szczepionek na ograniczanie transmisji SARS-CoV-2 u ludzi przed dopuszczeniem szczepionki do obrotu.
„Bezzasadne paszporty covidowe”
Podnoszonym często argumentem jest to, że ze względu na brak badań dotyczących transmisji paszporty covidowe były bezzasadne. Osoby te pomijają jednak fakt, że decyzje o wprowadzeniu wspomnianych paszportów zapadły w Polsce w czerwcu 2021 roku, czyli kiedy dostępne były już badania potwierdzające ograniczenie transmisji SARS-CoV-2 w wyniku szczepienia.
Jak podkreśla prof. Krzysztof Pyrć w swoim wpisie na portalu Twitter, na początku nie było wiadomo, na ile szczepionki redukują transmisję, dlatego program szczepień dostępny był w pierwszej kolejności dla osób z grup najwyższego ryzyka ciężkiego przebiegu. Z czasem okazało się jednak, że redukują one również transmisję, i te dane były podstawą do wprowadzenia paszportów covidowych.
W komentarzu udzielonym redakcji Konkret24 prof. Krzysztof Pyrć zaznacza, że:
Wraz z kolejnymi wariantami skuteczność szczepionek w zapobieganiu transmisji i samemu zakażeniu zmniejszała się i przy omikronie jest w tym aspekcie bliska zeru. Co jest jednak ważne, skuteczność oryginalnych szczepień w zapobieganiu ciężkiej postaci i śmierci utrzymuje się na bardzo dobrym poziomie. Nowe, aktualizowane szczepionki mają przywracać redukcję transmisji, ale tutaj czekamy ponownie na dane.
Co więcej, prof. Agnieszka Szuster-Ciesielska zwraca uwagę na związek łagodniejszych objawów COVID-19 u osób zaszczepionych ze skróconym czasem transmisji wirusa:
Nawet jeśli zaszczepione osoby zostaną zakażone, to replikacja SARS-CoV-2 będzie trwała krócej, a zatem znacząco skróci się też czas transmisji wirusa. Jest szereg prac pokazujących skrócony czas roznoszenia koronawirusa przez zaszczepione osoby w porównaniu do niezaszczepionych, np.
„Zaszczep się w trosce o innych”
Nawiązując do hasła, które Rob Roos określił kłamstwem, należy poruszyć jeszcze dodatkowy kontekst. W momencie, kiedy zaczęły się pierwsze szczepienia, placówki ochrony zdrowia zmagały się z brakami lekarzy i przemęczeniem personelu oraz niewydolnością szpitali w związku z dużą liczbą chorych na COVID-19. Kolejne oddziały były przekształcane w covidowe i delegowano na nie lekarzy różnych specjalizacji, a to wiązało się również z utrudnieniami w dostępie do opieki medycznej pacjentów z innymi chorobami. Operacje były odsuwane w czasie, ponieważ brakowało m.in. anestezjologów, którzy opiekowali się w tym czasie pacjentami z ciężkimi objawami COVID-19.
Wprowadzenie powszechnych szczepień, których skuteczność w łagodzeniu objawów choroby i ograniczeniu śmiertelności w wyniku COVID-19 była już wtedy udokumentowana, miało odciążyć placówki opieki zdrowotnej, a tym samym ułatwić do niej dostęp pacjentom nie tylko z COVID-19. Ograniczeniu transmisji w celu odciążenia placówek medycznych miały służyć lockdowny, które przez środowisko antyszczepionkowe do tej pory uważane są za bezzasadne.
Podsumowanie
Informacja przedstawiana przez środowiska antyszczepionkowe nie jest ani nowa, ani przełomowa. Badania kliniczne szczepionek prowadzone przed ich dopuszczeniem do obrotu nie miały na celu oceny ograniczania transmisji wirusa. Punktami końcowymi tych badań była ocena skuteczności zapobiegania chorobie objawowej i ciężkim objawom COVID-19. Firma Pfizer nie twierdziła też, jakoby przed uzyskaniem autoryzacji prowadziła badania na ludziach dotyczące transmisji SARS-CoV-2.
Badania, które zostały opublikowane już po wprowadzeniu szczepionek do obrotu, potwierdziły ich skuteczność w ograniczaniu transmisji i to na ich podstawie w czerwcu 2021 roku podjęto decyzję o wprowadzeniu paszportów covidowych.
W związku z powyższym przedstawianie wypowiedzi Janine Small jako przełomowej informacji, „przyznania się do kłamstwa” czy dowodu na bezpodstawność paszportów covidowych świadczy albo o niezaznajomieniu się z poruszaną tematyką, albo o umyślnym sztucznym generowaniu sensacji w celu zdobycia zasięgów i wprowadzaniu odbiorców w błąd.
Źródła
EMA: https://www.ema.europa.eu/en/documents/smop-initial/chmp-summary-positive-opinion-comirnaty_en.pdf
FDA: https://www.fda.gov/media/139638/download
prof. Krzysztof Pyrć: https://twitter.com/k_pyrc/status/1543898371244670976
prof. Krzysztof Pyrć: https://twitter.com/k_pyrc/status/1543898372850974721
prof. Agnieszka Szuster-Ciesielska: https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0z7vc3dzQnRQ4V8hai37CNWZJXHgfAb29gPzke4wMDfdjsTMrKWg2EhiUiGCFu2sbl&id=100068095113051
Polityka Zdrowotna: https://politykazdrowotna.com/artykul/przyjda-moze-takie-czasy-ze-lekarzy-przestanie-brakowac/823317
podyplomie.pl: https://podyplomie.pl/medical-tribune/35604,lekarze-w-dobie-pandemii-doswiadczaja-traumy-jak-na-wojnie
RPO: https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-do-mz-nfz-jak-poprawic-dramatyczna-sytuacje-sluzby-zdrowia
