9 czerwca 2021 Grzegorz Płaczek zamieścił na swojej stronie na Facebooku informację, że nieprawdą jest jakoby szczepienia miały ograniczać rozprzestrzenianie się wirusa. W swoim poście powołuje się na słowa ministra Andrzeja Niedzielskiego oraz Grzegorza Cessaka, Prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Czy rzeczywiście jest tak jak twierdzi Grzegorz Płaczek?
Manipulacja
Więcej o naszym systemie oceniania:Negowanie skuteczności szczepień w ograniczeniu transmisji SARS-CoV-2
We wpisie zamieszczonym 9 czerwca 2021 Grzegorz Płaczek przekonuje, że osoby zaszczepione nie rozprzestrzeniają wirusa w mniejszym stopniu niż osoby niezaszczepione. Nawiązuje on do wypowiedzi Ministra Zdrowia, jednak nie określa precyzyjnie do której. Powołuje się też bezpośrednio na cytat Grzegorza Cessaka z Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, który miałby oficjalnie powiedzieć, że wpływ szczepień Comirnaty na rozprzestrzenianie się wirusa w społeczeństwie nie jest jeszcze poznany.
Słowa te faktycznie padają w dokumencie zamieszczonym na stronie urzędu, którego Grzegorz Cessak jest prezesem. To jednak, o czym Płaczek nie wspomina, to data jego publikacji.
Informacja ta została opublikowana pod koniec grudnia zeszłego roku, kiedy program szczepień zarówno w Polsce jak i na świecie dopiero raczkował i nie posiadaliśmy jeszcze na tyle wyszczepionej populacji, by móc wnioskować o wpływie szczepień na ograniczenie transmisji SARS-CoV-2 w społeczeństwie. Nie można też powiedzieć, że Płaczek nie zdawał sobie sprawy, że powołuje się na nieaktualne informacje, gdyż w filmie zamieszczonym przez niego 2 dni później pokazuje wydruk owego dokumentu z wyraźnie widoczną datą jego wydania.
W dalszej części nagrania Grzegorz Płaczek przekonuje, że nie ma w tej chwili badań mówiących o tym, czy osoby zaszczepione w mniejszym stopniu przyczyniają się do rozprzestrzeniania wirusa. Sugeruje on, że gdyby tak było, to na pewno byśmy już o tym wiedzieli.
W rzeczywistości pierwsze doniesienia na ten temat pojawiły się już w lutym tego roku.
Badania opisujące redukcję transmisji SARS-CoV-2
Jedną z pierwszych publikacji poruszających kwestię transmisji SARS-CoV-2 wśród osób zaszczepionych były izraelskie obserwacje z 7 lutego oraz inne izraelskie badanie, które ukazało się dzień później. Oba, jak na razie, są dostępne w formie preprintu. Opisują one poziom wiremii w badanej populacji. Wiremia (ang. viral load) to ilość lub stężenie wirusa w danej ilości krwi, śliny, śluzu lub innego płynu ustrojowego. Niski jej poziom świadczy o ograniczonej zdolności wirusa do replikacji w drogach oddechowych i sprawia, że osoby o niskim poziomie wiremii zarażają „słabiej”, co redukuje jego transmisję. Pierwsze z badań wskazywało, że osoby zaszczepione co najmniej jedną dawką, po zarażeniu charakteryzowały się redukcją poziomu wiremii nawet do 20%. Drugie z nich również podkreślało znaczną redukcję poziomu wiremii u osób zaszczepionych. O wynikach tych badań pisał w lutym Puls Medycyny.
W tym momencie mamy też dwa brytyjskie badania: jedno na pracownikach ochrony zdrowia i ich rodzinach, drugie na domownikach ponad pół miliona gospodarstw domowych. Oba, jak na razie, są dostępne w formie preprintu. Wykazują one, że w przypadku zarażenia prawdopodobieństwo przekazania wirusa przez osoby zaszczepione jest zdecydowanie niższe niż w przypadku osób niezaszczepionych. Pierwsze z nich mówi ograniczeniu transmisji o 38-49%. Wyniki drugiego były bardzo zbliżone: 40-50%. O badaniach tych było bardzo głośno w mediach, gdyż udowadniają, iż zaszczepieni mogą zarażać nawet o połowę słabiej od niezaszczepionych. Warto też podkreślić, że osoby biorące udział w obu badaniach były zaszczepione co najmniej jedną dawką, co sugeruje, że wyniki te mogłyby być korzystniejsze po podaniu wszystkim uczestnikom z grupy szczepionej drugiej dawki. O brytyjskich wynikach pisały Rzeczpospolita, Wyborcza, Nauka w Polsce, Wirtualna Polska, Interia, Dziennik Gazeta Prawna, BBC, The Guardian, Reuters. Co warte podkreślenia, z uwagi na opisywaną sytuację, 29 kwietnia na twitterze informował o tym też sam Grzegorz Cessak:
31 marca 2021 opublikowano również, w formie preprintu, wyniki obserwacji przeprowadzonej na społeczności izraelskiej, która dowiodła, że zaszczepieni co najmniej jedną dawką zarażają krócej i słabiej od niezaszczepionych, dzięki czemu przyczyniają się oni do znaczącego ograniczenia transmisji wirusa w społeczności. W wyniku tego, wraz ze wzrostem wyszczepialności, obserwuje się spadek liczby zakażeń wśród osób niezaszczepionych, co pokazuje w jaki sposób szczepienia działają ochronnie na całą populację, również tę niezaszczepioną. Informacje na ten temat były rozpowszechniane między innymi przez Reuters i PAP.
7 maja Grzegorz Cessak wspomina również o wynikach kolejnych badań z Izraela:
„Wyniki badań, które pojawiły się w czwartek, opartych o program masowych szczepień na COVID-19 w Izraelu wskazują, iż szczepionka wysoce, w 90 proc., eliminuje transmisję wirusa. To wyniki rzeczywistej skuteczności szczepionki. Mamy dowód na to, że transmisja przez szczepienia jest zatrzymana.”
Nawiązuje on tutaj do publikacji z 5 maja w magazynie The Lancet. Ukazało się tam kolejne badanie izraelskie, którego wyniki mówiły o 95,3% skuteczności szczepionki Pfizera w zapobieganiu infekcji SARS-CoV-2, 91,5% w zapobieganiu asymptomatycznej infekcji, 97% w w zapobieganiu rozwoju objawowego COVID-19. Ryzyko hospitalizacji było ograniczone o ponad 97%, a ryzyko zgonu o 96,7%. Skuteczność szczepień w ograniczeniu rozprzestrzeniania się wirusa odbiega w tym badaniu daleko od wyników uprzednio wspomnianych publikacji. Jest ku temu istotny powód – w badaniu z 5 maja, w odróżnieniu od pozostałych, porównywano grupę niezaszczepioną, z grupą zaszczepioną całkowicie (2 dawki). Wyniki te również nie przeszły bez echa. Pisały o nich między innymi Interia i The Guardian.
Słowa Ministra Niedzielskiego
Jeśli chodzi o Ministra Niedzielskiego, to rzeczywiście, jeśli wierzyć doniesieniom Rzeczpospolitej, powiedział on, że nie ma naukowych dowodów na to, że transmisja wirusa jest ograniczona poprzez szczepienie. Jednak ponownie – słowa te padły w styczniu tego roku, czyli na miesiąc przed pierwszymi doniesieniami naukowymi na temat wpływu szczepień na ograniczenie transmisji wirusa SARS-CoV-2. Natomiast już w czasie konferencji 8 czerwca Andrzej Niedzielski zapytany o kwestię limitów na zgromadzeniach, powiedział, że:
“W limity nie wchodzą osoby zaszczepione dlatego, że nie stanowią zagrożenia epidemiologicznego w czasie odbywającego się wydarzenia.”
Kim jest Grzegorz Płaczek?
Pisze o sobie: “Ekonomista, fotograf i autor popularnego kanału na FB”. Jego kanał obserwuje ponad 60 tysięcy użytkowników. W lipcu zeszłego roku dołączył do grona internetowych ekspertów do spraw pandemii SARS-CoV-2. W treściach, które udostępnia, kwestionuje zasadność szczepień i reżimu sanitarnego, bagatelizując przy tym niebezpieczeństwo COVID-19.
Jak możemy przeczytać na stronie, lista osiągnięć Grzegorza Płaczka jest bardzo długa, jednak próżno tam szukać doświadczenia w kwestiach zdrowia publicznego, czy choćby naukach okołomedycznych. Jak sam podaje, jest absolwentem Zarządzania i Marketingu Górnośląskiej Wyższej Szkoły Handlowej. Twierdzi również, że próbował swoich sił na studiach doktoranckich w dziedzinie nauk ekonomicznych w Szkole Głównej Handlowej, jednak jego imię i nazwisko nie widnieje w ogólnopolskim wykazie osób, którym nadano stopień naukowy doktora. Nie przeszkadza to jednak jego zwolennikom w tytułowaniu go doktorem ekonomii. Tuż przed pandemią zajmował się głównie fotografią ślubną.
Płaczek jest również autorem książki “#ToSieSamoKomentuje”, w której porusza problem pandemii SARS-CoV-2:
“Dzielę się pozyskanymi informacjami, które mam nadzieję, że same się komentują. Bardzo mało wiedzieliśmy o wirusie i jak sobie radzić z pandemią. To, że nie wiedzieliśmy stwarzało pole do dezinformacji. Nikt nie sprawdzał źródeł pojawiających się informacji – niemal wszyscy ulegli panice, a dezinformacja stała się narzędziem w rękach rządzących. Zadałem sobie trud dotarcia do prawdy, szukając sprawdzonych faktów dotyczących Covid-19, poszukując rzetelności w słowach licznych, pojawiających się „jak grzyby po deszczu” ekspertów.”
W ostatnim czasie Płaczek zyskał bardzo na popularności dzięki współpracy z osobami ze środowiska szerzącego dezinformację w kwestii pandemii SARS-CoV-2: Janem Pospieszalskim, Marcinem Rolą, Justyną Sochą i dr Katarzyną Ratkowską, której rozpoznawalność jest wynikiem ostatniego wywiadu dla PolsatNews.
Podsumowanie
Grzegorz Płaczek wprowadza opinię publiczną w błąd, posługując się nieaktualnymi informacjami i twierdząc, wbrew faktom, że nie istnieją badania, które potwierdzałyby ograniczenie transmisji wirusa dzięki szczepieniom.
Źródła
Informacja Prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych: http://www.urpl.gov.pl/pl/informacja-prezesa-urz%C4%99du-z-dnia-21122020-r-w-sprawie-komunikatu-europejskiej-agencji-lek%C3%B3w-dot
Badania brytyjskie: https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.03.11.21253275v1
Tweet Grzegorza Cessaka: https://twitter.com/GCessak/status/1387681453882871810
Grzegorz Cessak, Rzeczpospolita: https://www.rp.pl/Covid-19/210509653-Koronawirus-w-Polsce-Czy-szczepienia-dzieci-na-COVID-moga-byc-obowiazkowe.html
Badania Izraelskie: https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.02.08.21251329v1.full.pdf
https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.02.06.21251283v1
https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.03.26.21254394v2
https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(21)00947-8/fulltext
Grzegorz Cessak, Rzeczpospolita: https://www.rp.pl/Covid-19/210509653-Koronawirus-w-Polsce-Czy-szczepienia-dzieci-na-COVID-moga-byc-obowiazkowe.html
Andrzej Niedzielski, Rzeczpospolita: https://www.rp.pl/Covid-19/210129457-Czy-szczepionka-przeciw-COVID-19-zatrzymuje-transmisje-wirusa-Niedzielski-Nie-ma-dowodow.html
Andrzej Niedzielski, PAP: https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C887191%2Cadam-niedzielski-osoby-zaszczepione-nie-wchodza-w-limity-bo-nie-stanowia
POLON: https://polon.nauka.gov.pl/opi/aa/drh/zestawienie?execution=e1s1
