Wśród narracji zniechęcających do szczepień przeciwko HPV pojawia się wiele fałszywych informacji dotyczących ich składu. Praktyka ta jest popularna w środowisku antyszczepionkowym i nie ogranicza się wyłącznie do szczepionek przeciw HPV. Jedną z osób, która intensywnie dezinformuje w ostatnim czasie w kwestii HPV, jest Arkadiusz Tetela — prawnik związany ze stowarzyszeniem STOP NOP. W jednym z jego tweetów pojawiła się fałszywa informacja, że zawarty w szczepionce polisorbat 80 jest rakotwórczy, a jego stosowanie może prowadzić m.in. do niepłodności. Poniżej wyjaśniamy, w jakim celu w szczepionkach stosowany jest polisorbat 80 oraz czy jego stosowanie jest bezpieczne.
W poprzednich artykułach wyjaśnialiśmy również inne fałszywe informacje związane z HPV:
- Mit 1. — Związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy wirusem HPV a rakiem szyjki macicy nie został udowodniony
- Mit 2. — HPV nie stanowi zagrożenia dla mężczyzn, dlatego nie ma sensu szczepić chłopców
- Mit 3. — Cervarix i Gardasil mają w swoim składzie wirusy, komórki owadów i białka wirusowe, przez co mogą powodować raka
Mit 4. — Polisorbat 80 będący w składzie szczepionek przeciwko HPV jest rakotwórczy i może prowadzić m.in. do niepłodności
Czym jest Polisorbat 80?
Polisorbat 80 (Monooleinian polioksyetylenosorbitolu, C64H124O26) jest mieszaniną polioksyetylenowych pochodnych sorbitanu i kwasu oleinowego. Stosuje się go jako sulfaktant (substancja zmniejszająca napięcie powierzchniowe cieczy) i emulgator (substancja umożliwiająca połączenie trudno mieszających się składników i stabilizująca powstałą emulsję) w przemyśle spożywczym, kosmetycznym i farmaceutycznym.
Przemysł spożywczy
Polisorbat 80 jest dodatkiem do żywności oznaczonym jako E433. Jego maksymalny poziom (mg/l lub mg/kg) dopuszczalny przez Unię Europejską jest różny w zależności od produktu:
- 10 w napojach gazowanych
- 500 w mleczku kokosowym
- 1000 w lodach, zupach, fermentowanych przetworach mlecznych z dodatkami smakowymi lub środkami aromatyzującymi
- 3000 w ciastkach
- 5000 w analogach mleka i śmietanki, zemulgowanych sosach, gumach do żucia
- 10 000 w emulsjach tłuszczowych do pieczenia
FDA dla preparatów witaminowo-mineralnych wyznaczyło maksymalny dopuszczalny poziom polisorbatu 80 na poziomie 475 mg w dawce dziennej.
EFSA określiła NOAEL (ang. no-observed-adverse-effect level, czyli najwyższą dawkę lub stężenie substancji, dla którego nie obserwuje się działania niepożądanego) na 2500 mg/kg masy ciała/dzień (badania na szczurach), natomiast dopuszczalne dziennie spożycie (ang. Acceptable Daily Intake, ADI) na 25 mg/kg masy ciała/dzień. Według EFSA nie ma obaw dotyczących genotoksyczności, rakotwórczości, wpływu na rozwój czy zdolności reprodukcyjne.
Przemysł farmaceutyczny
Polisorbaty są szeroko stosowane jako substancje pomocnicze w preparatach do wstrzykiwań, doustnych i miejscowych. Ich obecność w preparatach bioterapeutycznych ma działanie stabilizujące. Związek ten obecny jest w wielu środkach stosowanych m.in. w leczeniu cukrzycy, łuszczycy, grzybicy czy migreny.
EMA szacuje, że narażenie na polisorbaty poprzez podawanie białek terapeutycznych i szczepionek jest bardzo niskie (< 0,25 mg/kg). Dlatego uważa się je za bezpieczne w zakresach stosowanych w medycynie. Najwyższa zawartość polisorbatu wynosi 0,75 mg/dawkę szczepionki, co przy wadze 30 kg stanowi 0,025 mg/kg. Bezpieczna zawartość polisorbatu dopuszczona przez Farmakopeę Europejską to 1,25 mg/dawkę. Szczepionka przeciw HPV zawiera 0,225 mg/dawkę.
Ze względu na strukturalne podobieństwo do glikolu polietylenowego może jednak wywoływać reakcje anafilaktyczne (1, 2).
Podsumowanie
Polisorbat 80 jest powszechnie stosowany w przemyśle spożywczym, kosmetycznym i farmaceutycznym. Nie posiada on właściwości rakotwórczych, a jego stosowanie w dopuszczonych dawkach jest bezpieczne dla zdrowia.
Mimo deklaracji Arkadiusza Teteli, że posiadane informacje czerpie z ChPL i badań, większość jego ostatnich tweetów na temat HPV pochodziła z innego źródła. Ich treść pokrywa się z zawartością pliku opracowanego w 2019 roku przez antyszczepionkową organizację Stowarzyszenie Centrum Informacji o Zdrowiu DOBROSTAN. Sam Tetela 27 maja przyznał, że nie wie dokładnie, jakie szczepionki są dostępne w ramach programu. Nie był też w stanie znaleźć tych informacji, mimo że są one dostępne w mediach oraz na stronie rządowej, na której znajduje się również ChPL szczepionek dostępnych w ramach programu.
Wydawać by się mogło, że bagatelizowanie realnego i udokumentowanego zagrożenia związanego z rozwojem nowotworu w wyniku infekcji HPV i jednoczesne zniechęcanie do szczepień chroniących przed nimi poprzez straszenie wyimaginowanym zagrożeniem, którym mają być bliżej niesprecyzowane nowotwory, jest pomysłem absurdalnym. Popularność tych narracji pokazuje jednak, że wiele osób nie widzi w tym ironii. Podobnie jak w fakcie, że antyszczepionkowe stowarzyszenie będące źródłem Teteli jest również orędownikiem prawa naturalnego.
Źródła
UE: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:02008R1333-20210808&from=EN
FDA: https://www.accessdata.fda.gov/scripts/cdrh/cfdocs/cfcfr/cfrsearch.cfm?fr=172.840
EFSA: https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/4443
Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/szczepienia/ekspert/ekspert-covid-19/259356,szczepienie-przeciwko-covid-19-a-podejrzenie-uczulenia-na-peg-lub-polisorbat
EMA: https://www.ema.europa.eu/en/polysorbates#current-effective-version-section
Puls Medycyny: https://pulsmedycyny.pl/substancje-pomocnicze-w-szczepionkach-prawdy-i-mity-959564
Coors, E. A., Seybold, H., Merk, H. F., & Mahler, V. (2005). Polysorbate 80 in medical products and nonimmunologic anaphylactoid reactions. Annals of Allergy, Asthma & Immunology, 95(6), 593-599. https://www.annallergy.org/article/S1081-1206(10)61024-1/pdf
Twitter: https://twitter.com/lipka_katarzyna/status/1664351216493576192
