PiS wprowadzi przymusowe szczepienia na koronawirusa? Sprawdzamy akty prawne.

Burza wywołana nowelizacją Ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nie cichnie. Kontrowersje wywołały fałszywe informacje, jakoby w ustawie pojawił się nowy artykuł 36.

Teza:

PiS wprowadzi przymusowe szczepienia na koronawirusa

Nasza ocena:

Brak dowodów

Więcej o naszym systemie oceniania:

W rzeczywistości jednakże art. 36 nie został wprowadzony nowelizacją ustawy, lecz znajdował się w niej od początku, czyli od grudnia 2008 roku. W niemal niezmienionej formie obowiązuje już od jedenastu lat.

przymusowe szczepienia — *Źródło: http://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=683*

Transkrypcja:

„Wobec osoby, która nie poddaje się obowiązkowi szczepienia, badaniom sanitarno-epidemiologicznym, zabiegom sanitarnym, kwarantannie lub izolacji, a u której podejrzewa się lub rozpoznano chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną, stanowiącą bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia innych osób, może być zastosowany środek przymusu bezpośredniego polegający na przytrzymywaniu, unieruchomieniu lub przymusowym podaniu leków.”

Informacje na temat ustawy znajdziecie tutaj.

Co się zatem zmienia?

Prawdziwe są doniesienia niektórych mediów o planowanym wprowadzeniu zmian w ustawie i dodaniu obowiązku poddania się „środkom profilaktycznym i zabiegom”.

Sejm przegłosował nowelizację z art. 13 w takiej formie:

Transkrypcja:

„2) w art. 46b:
a) pkt 4 otrzymuje brzmienie:
„4) obowiązek poddania się badaniom lekarskim przez osoby chore i podejrzane o zachorowanie;”,
b) po pkt 4 dodaje się pkt 4a w brzmieniu:
„4a) obowiązek stosowania określonych środków profilaktycznych i zabiegów;”

Tak szerokie ujęcie punktu 4a) rzeczywiście wywołuje zasadny niepokój o jego zbyt szerokie stosowanie. W domyśle tego typu środki profilaktyczne i zabiegi mogłyby być stosowane wobec dowolnej osoby.

Czym są środki profilaktyczne?

Ustawa tego nie precyzuje. Na podstawie art. 46 znowelizowanej ustawy, musi zostać wydane rozporządzenie, które ma doprecyzować rodzaj stosowanych środków profilaktycznych i zabiegów oraz określenie okoliczności, miejsc i obiektów oraz obszarów stosowania nakładanego obowiązku:

Zdaniem MZ cel ten zostanie zrealizowany przez odpowiednią modyfikację wspomnianego przepisu określającego katalog ograniczeń, obowiązków i nakazów, jakie mogą być nałożone przez Radę Ministrów, w drodze rozporządzenia w przypadku wystąpienia stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego o charakterze i w rozmiarach przekraczających możliwości działania właściwych organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego.

Resort podkreśla również, że:

„Za dopuszczalne uznać zatem będzie można nie tylko określenie rodzaju stosowanych środków i zabiegów, lecz także okoliczności, miejsc i obiektów oraz obszarów stosowania nakładanego obowiązku. Przyjęte rozwiązanie umożliwi sprawną, proporcjonalną i skuteczną reakcję na istniejące zagrożenia epidemiologiczne, umożliwiając zarazem uniknięcie działań o nadmiarowej dolegliwości dla adresatów norm. Pozwoli ono także na uniknięcie ewentualnych wątpliwości interpretacyjnych dotyczących dopuszczalności stosowania omawianego nakazu i przez to przyczyni się do jego efektywniejszej egzekucji”

W przypadku ostatnich rozporządzeń środkiem profilaktycznym jest na przykład obowiązek zakrywania, przy pomocy odzieży lub jej części, maski albo maseczki, ust i nosa.

Czym są zabiegi?

Ustawa w art. 2 pkt 30 wymienia tylko zabiegi sanitarne:

30) zabiegi sanitarne – działania służące poprawie higieny osobistej, w tym mycie i strzyżenie, higieny odzieży, higieny pomieszczeń, podejmowane w celu zapobiegania oraz zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych;

Art. 46b w takim kształcie, mimo sprzeciwu Senatu, pozostał w ustawie. Ta została już podpisana przez prezydenta. Pełną jej treść znajdziecie w tym miejscu.

Przymus vs. obowiązek

Należy również pamiętać, że pojęcie „obowiązkowego szczepienia” nie jest tożsame ze „szczepieniem przymusowym”. W kalendarzu szczepień mamy obowiązujące od lat szczepienia obowiązkowe. Należą do nich szczepienia przeciw gruźlicy, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, błonicy, tężcowi, krztuścowi, odrze, śwince, różyczce, poliomyelitis, Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae typu b, ospie wietrznej oraz wściekliźnie. W dalszym ciągu nie są one jednak przymusowe.

Czym się różni przymus od obowiązku? W dużym uproszczeniu, nikt nas nie zmusi do przeprowadzenia szczepienia obowiązkowego. Jednak na osoby uchylające się od tego obowiązku może zostać nałożona kara pieniężna. Szczepienie przymusowe natomiast oznacza, że dopuszczone jest zastosowanie środka przymusu bezpośredniego polegającego na przytrzymywaniu, unieruchomieniu lub przymusowym podaniu szczepionki osobie, która odmawia jej przyjęcia. W Polsce tylko raz zastosowano przymus szczepień – w czasie epidemii ospy prawdziwej we Wrocławiu w 1963 roku.

Rozróżnienie obydwu pojęć znajdziemy też na stronie Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego:

Szczepienie obowiązkowe nie jest równoznaczne ze szczepieniem przymusowym – zdarza się, zwłaszcza w przekazie medialnym, że pojęcia te są utożsamiane. Na podstawie art. 36 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi możliwe jest zastosowanie szczepień przymusowych, ale tylko w stosunku do osoby, u której podejrzewa się lub rozpoznaje chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną („łatwo rozprzestrzeniająca się, o wysokiej śmiertelności, powodująca szczególne zagrożenie dla zdrowia publicznego i wymagająca specjalnych metod zwalczania, w tym cholera, dżuma, ospa prawdziwa, wirusowe gorączki krwotoczne”), nie dotyczy to więc realizacji szczepień obowiązkowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1b i w art. 17 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

Podsumowanie

Informacja o planowanych przymusowych szczepieniach nie jest poparta żadnymi dowodami i powstała w wyniku niezrozumienia i pomieszania pojęć. Bardzo często określenia „przymusu szczepień” i „obowiązku szczepień” są używane zamiennie przez środowiska antyszczepionkowe, mimo że nie są one tożsame. Projekt procedowany w sejmie nie dotyczył przymusu szczepień. Sejm przegłosował bardzo kontrowersyjny i nieprecyzyjny zapis o „obowiązku stosowania określonych środków profilaktycznych i zabiegów”, a Komisja Zdrowia zaleciła Sejmowi odrzucić poprawkę Senatu o zawężeniu tego punktu do osób chorych, lub podejrzewanych o zachorowanie.