Wpis Bartosza Węglarczyka, redaktora naczelnego Onetu wywołał niemałą burzę w Internecie. Post dotyczył symbolu dłoni widocznego na naklejce na samochodzie. Według redaktora znak trzech palców wysuniętych w dół i dwóch ułożonych w symbol „OK” oznacza „tylko i wyłącznie poparcie dla Ku Klux Klanu”. Wielu użytkowników szybko zaczęło krytykować dziennikarza, a niektóre portale podchwyciły temat i opisały go na swoich łamach. Cała sprawa jest jednak bardziej skomplikowana, niż wydaje się na pierwszy rzut oka. Symbol przeszedł drogę od bycia elementem trollingu do rzeczywistego prezentowania poglądów białej supremacji. Sama naklejka na samochodzie wydaje się jednak tylko niewinnym żartem, niezwiązanym z rasizmem.
Post na Facebooku Bartosza Węglarczyka został opublikowany 5 lipca. Szybko pojawiły się pod nim setki komentarzy, krytykujące analizę dziennikarza. Aktualnie wpis jest już niedostępny, zapewne został usunięty. Sprawę szeroko komentowano też na Twitterze. Temat ten pojawił się również na łamach portali DoRzeczy czy Tygodnika Solidarność. Poniżej screen oryginalnego postu.
Zabójca z Christchurch
Bartosz Węglarczyk w swoim wpisie, jako przykład użycia rasistowskiego symbolu wstawił zdjęcie Brentona Tarranta podczas rozprawy. Mężczyzna odpowiedzialny był za zamachy na meczety w Nowej Zelandii w dniu 15 marca 2019 roku, w których zginęło 51 osób. Został skazany na dożywocie bez możliwości ubiegania się o zwolnienie warunkowe. Był to pierwszy tego typu wyrok w historii Nowej Zelandii. Całe wydarzenie miało ogromny wpływ na mieszkańców tego kraju, powodując wprowadzenie prawa zakazującego posiadania i sprzedaży broni półautomatycznej, magazynków o większej pojemności oraz wszelkich urządzeń zwiększających szybkostrzelność broni.
Przed przeprowadzeniem zamachów terrorysta opublikował w Internecie swój manifest. Mimo, że tekst był utworzony w taki sposób, by na pierwszy rzut oka wyglądać na trolling, to znalazło się w nim mnóstwo stwierdzeń rasistowskich i antyimigrankich. Prezentując tego typu gest w sądzie był zapewne w pełni świadomy jego pochodzenia.
Znak „OK”
Gest utworzony poprzez połączenie kciuka i palca wskazującego w koło oraz trzymanie pozostałych palców dłoni wyprostowanych był używany przez ludzkość od setek lat. Jego najpopularniejsze znaczenie pochodzi z krajów anglosaskich z XIX wieku i wyraża aprobatę oraz informuje drugą osobę o tym, że wszystko jest w porządku. Przez zdecydowaną większość ludzkiej historii nie był on kojarzony w sposób negatywny. Zmiana nastąpiła zaledwie kilka lat temu.
Trolling użytkowników 4chana
W 2017 roku jeden z użytkowników portalu 4chan zaproponował rozpoczęcie „Operacji O-KKK”. Miała ona polegać na trollowaniu internautów, dziennikarzy czy aktywistów oraz przekonywaniu ich, że popularny gest „OK” jest w rzeczywistości znakiem rasistowskim. Jak sam użytkownik opisywał w swoim poście:
“We must flood Twitter and other social media websites claiming that the OK hand sign is a symbol of white supremacy. Make fake accounts with basic white girl names and type shit like: OMG that’s so truuuuu… (…) Leftists have dug so deep down into their lunacy. We must force [them] to dig more, until the rest of society ain’t going anywhere near that shit.”
Tłumaczenie:
„Musimy zalać Twittera i inne media społecznościowe twierdzeniami, że znak OK jest symbolem białej supremacji. Zróbcie fałszywe konta z imionami zwykłych, białych dziewczyn i g***em typu: OMG to jest takie prawdziwe… (…) Lewacy tak głęboko wkopali się w swój obłęd. Musimy zmusić [ich] by kopali dalej, dopóki reszta społeczeństwa nie będzie chciała przebywać gdziekolwiek blisko tego g****.”
Do wpisu została dodana również grafika mająca prezentować w jaki sposób gest „OK” ma prezentować białą supremację. Miała ona zostać rozpowszechniona przez użytkowników 4chana, tak by efektem kuli śnieżnej, kolejne i kolejne osoby podawały ją dalej. W końcu miała ona dotrzeć do osób o lewicowo-liberalnych poglądach i być przez nie udostępniana. Miało to ośmieszyć te środowiska w oczach ogółu społeczeństwa.
Gest był również wykorzystywany na zdjęciach przez osoby powiązane ze skrajnymi organizacjami prawicowymi takimi jak Proud Boys. Miał on na celu prowokować i zmuszać do reakcji osoby o poglądach lewicowo-liberalnych. Kiedy osoba wykonująca ten gest została oskarżona o rasizm mogła zasłonić się tym, że jest to tylko forma trollingu i nie reprezentuje on jej poglądów, a druga strona dała się złapać na prowokację.
4chan i alt-right
Od 2019 roku jednak symbol przestał być tylko wiązany z trollingiem i prowokacjami. Coraz częstsze użycie go przez członków grup, takich jak Proud Boys oznaczało, że gest faktycznie coraz częściej był nieironicznie kojarzony z rasistowskimi poglądami. Proud Boys uznawani są za organizację rasistowską, a FBI określa ich jako grupę ekstremistyczną powiązaną z białym nacjonalizmem. W lutym 2021 roku Proud Boys zostali uznani przez rząd Kanadyjski za grupę terrorystyczną w wyniku ich udziału w ataku na Kapitol. Poniżej przykład zdjęcia, na którym członkowie organizacji używają omawianego symbolu.
Pozostaje pytanie czy użytkownicy 4chana również prezentowali rasistowskie poglądy czy tylko próbowali zdyskredytować przeciwników politycznych, którzy według nich doszukiwali się wszędzie rasizmu. W jakiejś części zapewne tak było, ale jak pokazują badania, 4chan jest dużą i bezpieczną przystanią dla osób o skrajnie prawicowych poglądach. Potrafią one doskonale wykorzystywać kulturę memów i trollingu, by rozpowszechniać swoje poglądy, jednoczenie kryjąc się za murem „ironii”, gdy ktoś próbuje krytykować ich wartości.
Symbol białej supremacji
Terrorysta z Christchurch prawdopodobnie doskonale zdawał sobie sprawę z pochodzenia omawianego gestu. Swój manifest opublikował na 8chanie – strona działa na podobnych zasadach, co 4chan, ale gwarantuje jeszcze mniejszą kontrolę administracji nad publikowanymi treściami. Wiele osób zaczynało od rejestracji na 4chanie, aby potem przejść na zapewniającego większą swobodę wypowiedzi 8chana. Terrorysta użył również w swoim manifeście popularnej na 4chanie copypasty. Wskazuje to na fakt, że prawdopodobnie był użytkownikiem tego serwisu. Użycie przez niego gestu w trakcie rozprawy za masowe morderstwo powoduje, że nie można już wiązać tego znaku tylko i wyłącznie z trollingiem. Jak czytamy na stronie Ligi Antydefamacyjnej (ADL – jedna z najstarszych organizacji walczących z nienawiścią):
„By 2019, at least some white supremacists seem to have abandoned the ironic or satiric intent behind the original trolling campaign and used the symbol as a sincere expression of white supremacy, such as when Australian white supremacist Brenton Tarrant flashed the symbol during a March 2019 courtroom appearance soon after his arrest for allegedly murdering 50 people in a shooting spree at mosques in Christchurch, New Zealand.”
Tłumaczenie:
„Wydaje się, że w okolicach 2019 r. przynajmniej niektórzy biali suprematyści porzucili ironiczne lub satyryczne intencje stojące za pierwotną kampanią trollingową i wykorzystali symbol jako szczery wyraz białej supremacji, na przykład gdy australijski biały suprematysta Brenton Tarrant zaprezentował symbol podczas procesu w marcu 2019 r., niedługo po aresztowaniu za podejrzenie zamordowania 50 osób w strzelaninie w meczetach w Christchurch w Nowej Zelandii.”
Naklejka na samochodzie
Wydaje się, że naklejka na samochodzie o której mówi Bartosz Węglarczyk nie była w jakkolwiek sposób powiązana z rasizmem. Po pierwsze sam gest nie jest bezpośrednio powiązany z Ku Klux Klanem i używany wyłącznie przez jego członków. Po drugie naklejka ma najprawdopodobniej symbolizować tzw. „mukę”, a nie białą supremację. Tego typu naklejki można kupić w internecie właśnie jako „mukę”. Wydaje się, że ani sprzedający, ani kupujący ten przedmiot nie zdają sobie sprawy z wątpliwych konotacji tego symbolu, które mogą się nasuwać niektórym osobom.
„Muka” jest rodzajem gry, w której jedna osoba musi złożyć kciuk i palec wskazujący w kształt koła. Celem jest, aby w trakcie pokazywania gestu druga osoba go zobaczyła. Kiedy tak się stanie, osoba pokazująca znak może uderzyć zaciśniętą pięścią drugą w ramię, ponieważ tamta dała się zaskoczyć.
Podsumowanie
Wydaje się, że Bartosz Węglarczyk wysnuł za daleko idące wnioski z niewinnej naklejki znajdującej się na samochodzie. Gest ten faktycznie używany jest przez białych suprematystów i powstał w wyniku akcji trollingu użytkowników 4chana. Wbrew temu jednak, co twierdzi redaktor naczelny Onetu, gest ma niewiele wspólnego z Ku Klux Klanem, poza powiązaniem z rasistowskimi poglądami. W Polsce jednak znak ten kojarzy się przede wszystkim z zabawą lub wyrażeniem aprobaty. Wysoce wątpliwym jest, aby tego typu naklejki, umieszczane na pojazdach miały w jakikolwiek sposób popierać białą supremację.
Źródła
Reuters: https://www.reuters.com/article/us-newzealand-shooting-idUSKBN25H0FT
AP News: https://apnews.com/article/shootings-race-and-ethnicity-international-news-new-zealand-mosque-attacks-ap-top-news-b21dfe09d59ac0b7dd133645b43eb443 oraz https://apnews.com/article/canada-proud-boys-terrorist-group-510b8cd8286f1207a726904f61e63e4d
Rzeczpospolita: https://www.rp.pl/Spoleczenstwo/190729939-Nowozelandczycy-pozbywaja-sie-broni-Rzad-odkupil-10-tys-sztuk.html
The Atlantic: https://www.theatlantic.com/technology/archive/2019/03/the-shooters-manifesto-was-designed-to-troll/585058/
Body – Language – Communication. Volume 2: https://books.google.pl/books?id=QAGTBgAAQBAJ&pg=PA1511&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
Mental Floss: https://www.mentalfloss.com/article/50042/whats-real-origin-ok
Anti-Defamation League: https://www.adl.org/blog/how-the-ok-symbol-became-a-popular-trolling-gesture oraz https://www.adl.org/education/references/hate-symbols/okay-hand-gesture
Southern Poverty Law Center: https://www.splcenter.org/hatewatch/2018/09/18/ok-sign-white-power-symbol-or-just-right-wing-troll oraz https://www.splcenter.org/fighting-hate/extremist-files/group/proud-boys
Snopes: https://www.snopes.com/fact-check/roger-stone-proud-boys/
The University of Southern Mississippi: https://aquila.usm.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1824&context=masters_theses
Vox: https://www.vox.com/2016/11/23/13659634/alt-right-trolling
Zdjęcie ilustracyjne: Elvert Barnes
