Po raz kolejny w mediach społecznościowych krąży fałszywy cytat znanej osoby, mający wspierać narrację środowisk antyszczepionkowych. Tym razem padło na austriackiego filozofa, Karla Poppera. Pisarz miał stwierdzić, że „wiara w naukę” jest jedną z „najgłupszych rzeczy”. Faktycznie Popper nawoływał w swoich pracach do sceptycyzmu, jednak był wielkim zwolennikiem nauki. Szczególną wątpliwość wzbudza ostatnie stwierdzenie przedstawione w rzekomym cytacie. Filozof miał stwierdzić, że należy „upewnić się, że za daną sprawą nie kryją się duże pieniądze”. Biorąc pod uwagę, że słowa te krążyły głównie w środowisku przeciwnemu szczepieniom, kwestia autentyczności cytatu wydała nam się co najmniej podejrzana.
Cytat umieszczany był w wielu miejscach. Krążył głównie w formie grafiki ze zdjęciem Karla Poppera. Można było go zobaczyć na przykład na Facebooku. Na Twitterze udostępniał go między innymi znany działacz antyszczepionkowy Piotr Schramm. Cytat trafił także na portal zajmujący się tematem medycyny alternatywnej, Akademię Witalności i udostępniony został zarówno na Facebooku, jak i witrynie internetowej portalu. Tekst powielany był również w języku włoskim.
Źródło cytatu
Większość osób udostępniających słowa Karla Poppera nie informowała skąd pochodzą. Jak podaje redakcja Bufale, za portalem Nuovo Giornale Nazionale, cytat nie znajduje się w żadnym dziele filozofa. Całość stylistycznie mocno odbiega również od stylu autora. W szczególności ostatnie zdanie przykuwa uwagę, zdecydowanie nie pasując do reszty cytatu i podejrzanie wpisując się w narrację prowadzoną przez antyszczepionkowców. Nie dziwi zatem, że to właśnie osoby o takich poglądach szeroko udostępniały fałszywy cytat. Środowiska spiskowe regularnie podkreślają, że za „plandemią” czy „szczypawkami” stoją osoby chcące zarobić na ludzkiej tragedii i strachu. Jest to więc klasyczny przykład uwiarygadniania własnych poglądów poprzez powoływanie się na autorytet, który nie może zdementować przypisywanych mu słów. Karl Popper zmarł w 1994 roku.
Znaleźliśmy jednak jedną osobę, która zaprezentowała źródło rzekomego cytatu. Marlena Bhandari, która prowadzi blog Akademia Witalności, jako miejsce zaczerpnięcia tych słów podała „Popper Selections”, czyli zbiór wybranych dzieł Karla Poppera. Odpowiedzi takiej udzieliła w sekcji komentarzy pod jednym ze swoich wpisów. Postanowiliśmy przyjrzeć się temu dziełu.
Po przejrzeniu dzieła stwierdzamy, że nie zawiera ono powielanego masowo cytatu. Również nie ma tam nic, co chociaż w minimalnym stopniu przypominałoby rzekomą wypowiedź. Karl Popper rzeczywiście wzywał do sceptycyzmu i krytycyzmu, ale przede wszystkim poprzez ocenę dowodów i sprawdzenie falsyfikowalności przedstawianych teorii. Stoi to w sprzeczności z metodami i poglądami środowisk spiskowych.
Kim był Popper?
Karl Popper był austriackim filozofem nauki. Urodził się w 1902 roku w Wiedniu. W 1937 roku, zaledwie kilka miesięcy przed aneksją Austrii przez III Rzeszę, wyemigrował do Nowej Zelandii. Tam wykładał na Uniwersytecie w Canterbury. W 1946 przeniósł się do Wielkiej Brytanii i rozpoczął pracę na Uniwersytecie Londyńskim. Działalność akademicką zakończył w 1969 roku, chociaż do końca życia pozostał aktywny zawodowo. Zmarł w 1994 roku w Londynie. Jego najsłynniejsze dzieła to „Logika odkrycia naukowego” (1934, nowa, poprawiona wersja – 1959) oraz traktat z dziedziny filozofii politycznej – „Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie” (1945).
Jego najsłynniejszym konceptem pozostaje zasada falsyfikowalności teorii naukowych, która do dzisiaj jest jednym z najważniejszych fundamentów metody naukowej. Ma ona rozdzielać teorie naukowe od tez nienaukowych. Według niej z prawdziwą teorią naukową mamy do czynienia wtedy, kiedy jesteśmy w stanie zaproponować eksperyment, który będzie w stanie ją obalić. Eksperyment nie musi być technicznie wykonalny w danym momencie, ważne że jest dopuszczona teoretyczna możliwość obalenia danej teorii. Twierdzenia, które są odporne na wszelkie próby odrzucenia, należy uznać za nienaukowe.
Z dziedziny filozofii politycznej Popper znany jest przede wszystkim ze sformułowania „paradoksu tolerancji”. Zakłada on, że społeczeństwo demokratyczne nie może tolerować skrajnie nietolerancyjnych poglądów. Dopuszczenie ich do dyskursu publicznego powoduje, że zaczynają one coraz agresywniej przejmować przestrzeń polityczną, z czasem doprowadzając do zniszczenia tolerancji, powodują erozję demokracji i są prostą drogą do totalitaryzmów.
Podsumowanie
Po raz kolejny mamy do czynienia z fałszywym cytatem promowanym przez środowiska spiskowe. Został on wykorzystany do budowy wiarygodności tez głoszonych przez antyszczepionkowców. Tym razem użyte zostały rzekome słowa osoby, która była kluczowa w budowie nowoczesnego aparatu naukowego. W rzeczywistości poglądy głoszone przez Karla Poppera stały w całkowitej sprzeczności do metod i działalności środowisk spiskowych. Jak zwykle przypominamy, by ze szczególnym sceptycyzmem podchodzić do cytatów prezentowanych w mediach społecznościowych, zwłaszcza niepowołujących się na konkretne źródło.
Źródła
Bufale: https://www.bufale.net/karl-popper-contro-chi-crede-nella-scienza-ma-laforisma-non-esiste/
Nuovo Giornale Nazionale: http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:https://www.nuovogiornalenazionale.com/index.php/italia/politica/4634-popper-e-il-credo-nella-scienza.html
Stanford Encyclopedia of Philosophy: https://plato.stanford.edu/entries/popper/
