Wojna w Ukrainie wciąż jest dominującym tematem w przestrzeni medialnej. Narracje mające wywołać niechęć lub wątpliwości co do przebywających w Polsce uchodźców cały czas są popularne w mediach społecznościowych. Autorzy takich twierdzeń zazwyczaj posługują się sugestywnymi pytaniami mającymi wzbudzić niepewność co do rzeczywistej sytuacji Ukraińców. Postanowiliśmy więc przyjrzeć się im i przeanalizować je w serii krótkich artykułów. W niniejszym tekście skupimy się na kwestii tego, czemu Ukraińcy, zamiast przenosić się na bezpieczne tereny we własnym kraju, wyjeżdżają za granicę. Jak się okazuje, powielana w mediach społecznościowych narracja w znacznej mierze składa się z półprawd i manipulacji.
Jednym z zarzutów wysuwanych wobec uchodźców jest to, że uciekają oni do Polski, zamiast zostać na bezpiecznych, zachodnich terytoriach w swoim kraju. Często takie twierdzenia stawiane są w formie sugestywnych pytań. Jest to popularna technika retoryczna, dzięki której teoretycznie autorowi nie można zarzucić konkretnej agendy, bo on „tylko zadaje pytania”. Często narracje takie oparte są w sporej części na dowodach anegdotycznych, a twierdzenia w nich zawarte nie posiadają konkretnego źródła.
Narracje utrzymane w takim stylu powielane były w tiktokowym filmie, który omawialiśmy w naszym niedawnym artykule. Nagranie to zostało już usunięte i obecnie nie jest dostępne. Podobne twierdzenia możemy natomiast znaleźć także na innych platformach społecznościowych. Za przykład mogą posłużyć wpisy na Twitterze, takie jak ten lub ten. Krążą one w Internecie już od wielu miesięcy, a odpowiedź na nie jest stosunkowo prosta.
Czy naprawdę zachodnie tereny Ukrainy są bezpieczne?
Krótka odpowiedź brzmi: nie. Cała Ukraina dotknięta jest działaniami wojennymi. Nawet po wycofaniu się sił inwazyjnych spod Kijowa zachodnie obwody Ukrainy nadal istnieje tam zagrożenie wrogiego ostrzału. 22 października rosyjskie pociski spadły na infrastrukturę energetyczną w okolicach Łucka, około 100 kilometrów od granicy z Polską. Od początku wojny do 25 października 2022 roku w obwodach lwowskim i wołyńskim (obydwa graniczą z Polską) ogłoszono łącznie 484 alarmy powietrzne. 12 października Rosja uderzyła w infrastrukturę energetyczną Lwowa. Około 30% miasta pozostawało bez prądu przez kilka godzin. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że nie tylko bezpośrednie ataki pociskami, ale także brak elektryczności czy ogrzewania pozostaje zagrożeniem dla ludności cywilnej.
Alarmy powietrzne ogłaszano we wszystkich lub prawie wszystkich obwodach Ukrainy kilkukrotnie, na przykład 13 marca, 31 lipca czy 15 października. Dodatkowo wciąż pozostaje kwestia ewentualnej ponownej inwazji z terenów Białorusi. Póki co, oparta jest ona głównie na poszlakach i domysłach, ale na pewno stanowi dodatkowy argument za szukaniem bezpieczniejszego miejsca dla ludności cywilnej, innego niż zachód Ukrainy.
Czy Ukraińcy tylko uciekają?
Nie jest prawdą, że Ukraińcy tylko wyjeżdżają z kraju i nie przenoszą się na terytoria znajdujące się dalej od linii frontu. Według statystyk Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji od początku konfliktu około 6 200 000 osób stało się uchodźcami wewnętrznymi, opuszczając swoje miejsca zamieszkania, ale nie przekraczając granicy państwowej. Jest to kolejny dowód na manipulacyjny charakter omawianych narracji.
Według przywołanych wyżej statystyk Ukrainę opuściło około 7 600 000 osób. Spośród niecałych 14 milionów uchodźców (zarówno wewnętrznych, jak i międzynarodowych), ponad 6 milionów wróciło do kraju lub rejonu zamieszkania. Według danych Straży Granicznej polską granicę przekroczyło ponad 7 200 000 osób. Jednak aż 5 400 000 z nich wróciło do swojego kraju. Według bazy PESEL w Polsce przebywa około 1 400 000 uchodźców (około połowa z nich to dzieci i młodzież), natomiast jak wskazuje Rzeczpospolita, jest ich prawdopodobnie o około 300 tysięcy mniej. Ponad 400 tysięcy z nich pracuje legalnie na terenie naszego kraju. Oznacza to, że spora część osób, które opuściły Ukrainę, już do niej wróciła, co po raz kolejny podważa omawiane w niniejszym artykule dezinformacyjne twierdzenia.
Warto jednak zwrócić uwagę, że nadchodząca zima prawdopodobnie wstrzyma trend powrotów uchodźców do kraju. Rosja atakuje infrastrukturę krytyczną na terytorium całej Ukrainy, przez co nawet 1,5 miliona osób może pozostawać bez prądu. W związku z tym najbliższe miesiące będą na pewno trudnym okresem dla ludności cywilnej, kiedy będzie brakować ogrzewania i elektryczności. Władze Ukrainy namawiają znajdujących się poza granicami kraju obywateli do pozostania w aktualnym miejscu przebywania na czas zimy, by nie obciążać i tak będącej na granicy wydolności infrastruktury krytycznej. W związku z tym w nadchodzących miesiącach do Europy może trafić kolejna fala uchodźców.
Podsumowanie
Narracje mające wywołać niechęć do ukraińskich uchodźców krążą w mediach społecznościowych niemal od początku wojny. Jedną z technik wykorzystywanych do tego celu jest zadawanie pozornie niewinnych pytań, których celem w rzeczywistości jest wzbudzenie wątpliwości i niepewności wobec omawianego tematu. Podobny cel przyświeca osobom sugerującym, że uciekającym przed wojną Ukraińcom tak naprawdę zależy na pobieraniu zasiłków czy „ukrainizacji” naszego kraju. Dowodem na to ma być fakt, że na zachodzie Ukrainy konflikt nie jest tak intensywny, więc uchodźcy mogliby schronić się tam, zamiast wyjeżdżać za granicę.
Wbrew omawianym twierdzeniom, miliony Ukraińców przeniosły się na bezpieczniejsze tereny swojego kraju, pomimo utrzymującego się tam wysokiego ryzyka rosyjskiego ostrzału. Spora część uchodźców wróciła również do ojczyzny, by powrócić tam do pracy lub wstąpić w szeregi sił zbrojnych. Dane i statystyki jasno wskazują, że przedstawiona w artykule dezinformacyjna narracja w znacznym stopniu mija się z prawdą i ma na celu wywoływanie niechęci wobec uchodźców.
Źródła
Wirtualna Polska: https://wiadomosci.wp.pl/wybuchy-niedaleko-granicy-z-polska-rosjanie-zaatakowali-duze-miasto-6825678798687168a
Air-alarms.in.ua: https://air-alarms.in.ua/en?from=2022-02-24&to=2022-10-25#statistic
The Kyiv Independent: https://kyivindependent.com/uncategorized/air-raid-alerts-go-off-in-almost-every-region-of-ukraine
Pravda: https://www.pravda.com.ua/eng/news/2022/07/31/7361239/
News.az: https://news.az/news/air-defense-alert-declared-in-kyiv-and-all-regions-of-ukraine
Euro News: https://www.euronews.com/2022/10/19/fears-of-joint-attack-on-ukraine-as-more-russian-troops-arrive-in-belarus oraz https://www.euronews.com/2022/10/26/ukraine-war-ukrainian-refugees-urged-not-to-return-home-this-winter-as-power-cuts-loom
Międzynarodowej Organizacja ds. Migracji: https://www.iom.int/sites/g/files/tmzbdl486/files/situation_reports/file/IOM%20Ukraine%20Operational%20SitRep%20%2326_%204%20to%2010%20October%5B46%5D.pdf
Dziennik Gazeta Prawna: https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/kraj/artykuly/8420789,ukraincy-w-polsce-demografia-dzieci-i-mlodziez.html
Rzeczpospolita: https://www.rp.pl/polityka/art37286771-polska-wydala-na-pomoc-uchodzcom-z-ukrainy-5-5-mld-zl
Straż Graniczna: https://twitter.com/Straz_Graniczna/status/1584422435633303552
Zdjęcie
depositphotos: https://pl.depositphotos.com/565212716/stock-photo-irpin-kyiv-region-ukraine-2022.html
