George Orwell wydaje się mieć wyjątkowego pecha do fałszywych cytatów. Ze względu na swoją twórczość, w której krytykował totalitaryzmy, jest regularnie wykorzystywany do nadawania wiarygodności środowiskom spiskowym. W rzeczywistości poglądy Orwella często stoją w sprzeczności do opinii osób, które powielają jego rzekome słowa. Tym razem przyglądamy się cytatowi krążącemu już od dłuższego czasu w mediach społecznościowych. Jego centralnym punktem jest stwierdzenie, że “mówienie prawdy w epoce zakłamania jest czynem rewolucyjnym”. Jak można się spodziewać, nie ma żadnych dowodów na to, że pisarz kiedykolwiek wypowiedział te słowa.
Brak dowodów
Więcej o naszym systemie oceniania:Cytat pochodzi z angielskojęzycznych mediów społecznościowych. Przykłady jego użycia znajdziemy zarówno na Facebooku, jak i na Twitterze. Prywatni użytkownicy, jak i wiele profili o różnej tematyce, szeroko udostępniali omawiane słowa. Najstarszy publiczny post w języku angielskim (częściowo w języku chińskim), jaki zdołaliśmy znaleźć na Facebooku pochodzi z 17 stycznia 2010 roku. Jak się jednak okazuje, historia cytatu jest znacznie dłuższa.
Również rodzimi użytkownicy mediów społecznościowych bardzo chętnie udostępniali rzekomy cytat Orwella. Na Facebooku i Twitterze znajdujemy dziesiątki takich wpisów. Jako przykład może posłużyć post pseudomedycznego portalu Zdrowopedia – Medycyna Holistyczna i Dietoterapie, czy poznański profil Ruchu Narodowego. Na Twitterze również bez problemu można znaleźć omawiany cytat, jako przykłady mogą posłużyć ten i ten wpis. W ostatnich dniach rzekome słowa Orwella znowu zyskały na popularności poprzez post Dawida Lewickiego (wiceprzewodniczącego partii KORWiN), który przy ich pomocy krytykował Adriana Zandberga (posła na Sejm z ramienia Lewicy Razem).
Pochodzenie cytatu
Śledztwo w sprawie pochodzenia omawianej wypowiedzi George’a Orwella przeprowadził portal Quote Investigator, który specjalizuje się w tego typu zagadnieniach. Redaktorzy portalu nie znaleźli żadnych dowodów na autorstwo brytyjskiego pisarza. Wszystko wskazuje na to, że cytat wcale nie pochodzi od Orwella. Najwcześniejsze zidentyfikowane wykorzystanie tych słów jako przypisywanych brytyjskiemu pisarzowi, pochodzi z książki “Partners in Ecocide: Australia’s Complicity in the Uranium Cartel”, napisanej przez Venturino Giorgio Venturiniego w 1982 roku.
Barry Popik, badacz leksykograficzny, odnalazł wzmiankę o tym cytacie w kanadyjskim w magazynie “Science Dimension” z 1984 roku. Pochodziła ona z listu czytelnika do redakcji, podpisanego przez Davida Hoffmana. Nie był on zadowolony z wniosków wysnutych przez autora artykułu na temat opłacalności energii wiatrowej. Fragment zawierający omawiany cytat brzmiał następująco:
“Wydaje mi się, że George Orwell napisał w swojej książce ‘Rok 1984’, że w epoce zakłamania mówienie prawdy jest czynem rewolucyjnym. Jeśli ‘Science Dimension’ nie jest gotowy do zbadania przyszłości technologii energii odnawialne, z wyjątkiem niedokładnych uogólnień, to może powinien zachować integralność, całkowicie unikając tego tematu.”
Jak widać David Hoffman nie użył bezpośredniego cytatu i nie był pewny czy to na pewno słowa brytyjskiego pisarza. Być może tylko podsumowywał motyw przewodni “Roku 1984”, nie próbując wcale przywoływać konkretnego zdania z książki. Powyższe źródła są najwcześniejszymi jakie udało się znaleźć, przypisujące omawiany cytat Orwellowi.
To wcale nie Orwell?
Jak się okazuje podobne sformułowania do tego przypisywanego George’owi Orwellowi były tworzone zanim zaczął on swoją karierę pisarską. W 1912 roku w periodyku brytyjskich sufrażystek “The Vote: The Organ of the Women’s Freedom League” ukazał się tekst, który zawierał następujące słowa:
“Prawda! Ale to jest tylko prawda, której nie może poznać wielu, ponieważ prawda jest rewolucyjna.”
W 1919 roku, Antonio Gramsci, teoretyk włoskiego komunizmu w periodyku “L’Ordine Nuovo” również przedstawił podobny cytat:
“Mówienie prawdy, wspólne dochodzenie do prawdy, jest aktem komunistycznym i rewolucyjnym.”
Twierdzenie, że “mówienie prawdy” jest “czynem rewolucyjnym” było wielokrotnie używane w najróżniejszych tekstach przez dziesięciolecia XX i XXI wieku. Pojawiało się ono w różnych książkach czy artykułach, a powielane było przez dziennikarzy, polityków i aktywistów politycznych. Sformułowanie to posiada dość uniwersalny przekaz, który może być wykorzystywany przez osoby o różnych poglądach. Stanowi świetny materiał do podkreślenia ważkości omawianego tematu.
Podsumowanie
Jak wykazaliśmy, dokładne określenie tego, skąd pochodzi omawiane twierdzenie, jest zadaniem praktycznie niemożliwym. Zarówno sufrażystki, działacze polityczni, dziennikarze jak i pisarze wykorzystywali je w najróżniejszych kontekstach. Nic nie wskazuje na to by George Orwell był autorem wspomnianych słów. Stanowią one jednak celne podsumowanie przekazu, jaki prezentuje “Rok 1984”. Mimo to, jak zawsze należy zachować szczególną ostrożność w przypadku cytatów powielanych w Internecie. W ostatnim czasie niewiele słów przypisywanych znanym osobom okazało się prawdziwe.
Źródła
Quote Investigator: https://quoteinvestigator.com/2013/02/24/truth-revolutionary/
Parlament Zjednoczonego Królestwa: https://www.parliament.uk/about/living-heritage/transformingsociety/electionsvoting/womenvote/overview/womens-freedom-league/
Encyklopedia PWN: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Gramsci-Antonio;3907459.html
Independent Australia: https://independentaustralia.net/profile-on/dr-george-venturini,111
BarryPopik.com: https://www.barrypopik.com/index.php/new_york_city/comments/about_the_site_editor/
