W ostatnich dniach, w związku z ustawą o pomocy obywatelom Ukrainy, w sieci pojawiły się fałszywe informacje, jakoby przyznawanie numeru PESEL naszym sąsiadom zza wschodniej granicy było podstawą do nadania im praw wyborczych w Polsce. Plotki te rozpowszechniane są w mediach społecznościowych głównie przez konta, które wcześniej prowadziły dezinformację antyszczepionkową. Aktualnie powielają one narrację antyukraińską. W obu przypadkach swoimi działaniami wpisują się w propagandę Kremla.
Sytuacja prawna przed agresją Rosji
Zgodnie z ustawą z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności, cudzoziemcowi nadawało się PESEL w przypadku zameldowania na okres przekraczający 30 dni, jednak potrzebna była konkretna podstawa prawna, np. chęć założenia profilu zaufanego. Od 1 stycznia 2018 r. na podstawie ustawy z 27 października 2017 r. o zmianie ustawy o ewidencji ludności, obcokrajowcy dokonujący zameldowania na pobyt czasowy (powyżej 30 dni) mają automatycznie nadawany numer PESEL bez podawania podstawy prawnej. Zgodnie z kolejną nowelizacją ustawy, od 1 czerwca 2021 r. urzędy gminy mogą nadawać cudzoziemcom na ich wniosek numer PESEL do celów podatkowych.
Ze względów praktycznych numer PESEL można nadawać również cudzoziemcom na podstawie art. 19e ust. 2 ustawy o KRS. Oznacza to, iż nagminnie numery PESEL otrzymują obywatele innych krajów, którzy nie mieszkają w Polsce, lecz potrzebują PESEL-u w celu złożenia sprawozdań finansowych (np. w przypadku spółek).
Co daje numer PESEL cudzoziemcom?
W polskich mediach społecznościowych fałszywą narrację wprowadza szereg nowo utworzonych kont, które bardzo płynnie z narracji antyszczepionkowej, negującej pandemię COVID19, przeszły w narrację antyukraińską, która zaprzecza wojnie w Ukrainie.
Numer PESEL nie ma nic wspólnego ani z nadawaniem praw wyborczych w Polsce, ani tym bardziej z przyznaniem polskiego obywatelstwa. Ostatnia ustawa z dnia 12 marca 2022 r. uznaje automatycznie legalność pobytu obywateli Ukrainy w Polsce, którzy przybyli do naszego kraju po 24 lutego, a także prawo do przyznania numeru PESEL. Dzięki temu numerowi Ukraińcy będą mogli skorzystać z opieki zdrowotnej, pomocy społecznej, będą mogli założyć konto bankowe, czy wykorzystać go przy podpisywaniu umowy o pracę, a także w celu identyfikacji podatkowej, o ile nie prowadzą działalności gospodarczej. Jest zatem dokładnie odwrotnie niż pisze na przykład Piotr Wielgucki, bloger znany z szerzenia prokremlowskiej propagandy w Internecie. Numer PESEL wystarczy do identyfikacji płatnika podatków i składek.
Komu przysługują prawa wyborcze w Polsce?
Zgodnie z art. 62 Konstytucji prawo do głosowania ma obywatel polski, który ukończył 18 lat. W przypadku cudzoziemców Kodeks Wyborczy przewiduje możliwość oddania przez nich głosu w wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach lokalnych, do jednostek samorządu terytorialnego. Wyjątek ten dotyczy jednak tylko obywateli Unii Europejskiej, a więc nie odnosi się do osób z obywatelstwem ukraińskim.
Art. 10. Kodeksu Wyborczego
Prawo wybierania (czynne prawo wyborcze) ma:
Podsumowanie
Numer PESEL nie ma nic wspólnego z przyznawaniem praw wyborczych w Polsce. Praktyka nadawania cudzoziemcom numeru ewidencyjnego jest stosowana od wielu lat. Dzięki niemu obywatele innych państw mają możliwość załatwiania wielu urzędowych spraw oraz ułatwia im to skorzystanie z podstawowych praw i usług w naszym kraju. Należy uznać, że rozpowszechnianie dezinformacji w mediach społecznościowych w tej sprawie jest kolejną rosyjską próbą zasiania niechęci do uchodźców z Ukrainy.
Źródła:
Dziennik Ustaw: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20102171427
Dziennik Ustaw: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20170002286
BRPO: https://bip.brpo.gov.pl/pl/kategoria-konstytucyjna/art-62-prawa-wyborcze
Kodeks Wyborczy: https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-wyborczy-17679859/art-10
