Leki przeciwdepresyjne — manipulacja Piotra Witczaka

28 kwietnia Piotr Witczak umieścił na Twitterze wpis, w którym przywołuje tezę, iż leki przeciwdepresyjne podwajają ryzyko zachowań samobójczych wśród młodych ludzi i nie powinny być stosowane w leczeniu. Biolog stwierdza również, że pacjenci uciekają do „medycyny alternatywnej”, ponieważ tracą zaufanie do specjalistów. W artykule wyjaśniamy, dlaczego wpis ten jest manipulacją.

Gdzie szukać pomocy w sytuacjach kryzysowych?

Masz silne myśli samobójcze, z którymi sobie nie radzisz? - Zgłoś się do Izby Przyjęć najbliższego szpitala psychiatrycznego. Otrzymasz pomoc lekarską tego samego dnia.
Masz kryzys? Zadzwoń na bezpłatny numer: 800 70 2222, napisz maila lub porozmawiaj na czacie www.liniawsparcia.pl
Nie uzyskałeś oczekiwanej pomocy? Zadzwoń na bezpłatny kryzysowy: telefon zaufania dla dorosłych: 116 123 (czynny codziennie od godz. 14.00 do 22.00). Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży: 116 111 (czynny codziennie od godz. 12.00 do 2.00).
Aktualne dane dotyczące ośrodków pomocowych znajdziesz na stronie www.pokonackryzys.pl.
W sytuacji zagrożenia życia, gdy nic nie pomogło, zadzwoń na numer alarmowy 112.
Czekaj na pomoc. Kryzys, nawet ten najgorszy, minie.

Na łamach Fakenews.pl publikowaliśmy już artykuły dotyczące antydepresantów, w tym artykuł, w którym opisujemy leki przeciwdepresyjne pod kątem ich skuteczności, oraz artykuł, w którym konfrontujemy tezy stawiane przez Beatę Pawlikowską. Zachęcamy do zapoznania się z nimi.

Teza:

Leki przeciwdepresyjne dwukrotnie zwiększają ryzyko samobójstw wśród młodych osób.

Nasza ocena:

Manipulacja
Więcej o naszym systemie oceniania:

Kim jest Piotr Witczak

Piotr Witczak posiada tytuł doktora nauk medycznych w dziedzinie biologii medycznej. W Polsce nauki medyczne dzielą się na następujące dyscypliny: medycyna; stomatologia; biologia medyczna; zdrowie publiczne; pielęgniarstwo, położnictwo, fizjoterapia; ratownictwo medyczne; diagnostyka laboratoryjna; technologia medyczna; biogerontologia. Obowiązujący w polskim prawie o szkolnictwie wyższym podział na dziedziny, dyscypliny i subdyscypliny jest mylący i daje duże pole do nadużyć. Tym samym uzyskanie tytułu doktora w jednej z tych dyscyplin skutkuje uzyskaniem tytułu doktora nauk medycznych, co nie jest jednoznaczne z byciem lekarzem.

Należy podkreślić, że Piotr Witczak nie jest lekarzem, nie posiada prawa do wykonywania zawodu (można to sprawdzić w rejestrze Naczelnej Izby Lekarskiej). Przypomnijmy, że polskie prawodawstwo w sposób jasny i jednoznaczny określa uprawienia przypisane wyłącznie osobom posiadającym prawo wykonywania zawodu (Dz. U. 2022 poz. 1731):

Art. 2.1. Wykonywanie zawodu lekarza polega na udzielaniu przez osobę posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, świadczeń zdrowotnych, w szczególności: badaniu stanu zdrowia, rozpoznawaniu chorób i zapobieganiu im, leczeniu i rehabilitacji chorych, udzielaniu porad lekarskich, a także wydawaniu opinii i orzeczeń lekarskich.

Niemniej prowadzi on działalność komercyjną, w ramach której udziela konsultacji opartych na autorskim „Holistycznym Programie Odnowy Organizmu”. Jak opisuje sam autor, jest to program suplementacyjny, którego celem jest „usunięcie toksycznych pierwiastków z organizmu”. Wśród chorób i zaburzeń, które mogą być wywołane przez przewlekłe zatrucie metalami ciężkimi, na liście Piotra Witczaka znajdziemy m.in. depresję oraz zespół lęku napadowego (co autor nieprawidłowo opisuje jako ataki paniki).

W tym miejscu należy szczególnie podkreślić, że na swojej stronie Witczak aż trzykrotnie zrzeka się odpowiedzialności za skutki swojej aktywności:

Wszelkie pojawiające się na blogu informacje odnośnie technologii medycznych (leków, suplementów, wyrobów medycznych, interwencji) mają wyłącznie charakter poglądowy (…)
Treści zawarte na stronie mają charakter wyłącznie poglądowy. Właściciel nie odpowiada za wszelkie szkody i straty wynikające z użytkowania Strony (…)
Chociaż właściciel opracował niniejszą Stronę w dobrej wierze oraz przy zachowaniu szczególnej staranności i rzetelności, to nie ponosi odpowiedzialności (…)

Działalność Witczaka na jego twitterowym profilu bardzo dobrze opisała Agnieszka Szuster-Ciesielska, profesorka Uniwersytetiu Marii Curie-Skłodowskiej (tekst podzielony na kilka części, niżej część 1):

W przytoczonym poście autorka odnosiła się do obecnie niestniejącego już profilu w portalu Lecznaturalnie.pl. Na łamach tegoż Piotr Witczak reklamowane przez siebie usługi opisywał jako „lecznie holistyczne”. Wedle polskiego prawa Witczak nie ma uprawnień do świadczenia usług medycznych polegających na leczeniu chorób. Co więcej, udzielanie świadczeń medycznych w Polsce bez uprawnień jest karane (Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, art. 58).

Co więcej, postać Piotra Witczaka wielokrotnie była przywoływana w artykułach publikowanych na łamach Fakenews.pl, m.in. w artykule opisującym zmanipulowane informacje dotyczące powikłań po szczepieniach czy w artykule na temat rozpowszechnianych przez niego fałszywych informacji — również dotyczących szczepień.

Źródło wpisu

Autor twitterowego wpisu jako źródło przytacza tekst, który jest szybkim komentarzem (opublikowanym 2 dni po komentowanym artykule) do recenzowanego artykułu naukowego „Suicide in young people: screening, risk assessment, and intervention”. Źródło przytoczone przez Witczaka nie spełnia warunków określających artykuł naukowy, nie zostało poddane procesowi recenzji naukowej.

Artykuł, który komentuje przytaczany przez Witczaka autor, jest intersekcjonalną analizą zachowań samobójczych oraz metod interwencji psychospołecznych wśród dzieci i młodzieży w Stanach Zjednoczonych. Jako czynniki ryzyka zachowań samobójczych autorzy wyróżnili: przynależność etniczną, orientację psychoseksualną, płeć, status ekonomiczny oraz czynniki środowiskowe. Badacze wskazali także, że w niektórych przypadkach stosowanie leków SSRI może mieć wpływ na wzrost zachowań samobójczych, dlatego też zalecają większą ostrożność w stosowaniu tych leków.

Komentujący zwrócił uwagę na fakt, że badacze nie wyróżnili w swojej analizie przyjmowania leków przeciwdepresyjnych jako jednego z głównych czynników ryzyka. Następnie krytykuje fakt, że autorzy badania mimo świadomości możliwego występowania skutków ubocznych farmakoterapii nadal ją zalecają. Dalej komentuje także wybór narzędzi i metod badawczych oraz dobór źródeł. Badania, do których odsyłał autor komentarza, są w znacznej większości jego autorstwa. Co więcej, tezy zawarte w tych źródłach nie znajdują potwierdzenia w innych badaniach naukowych.

Autorem komentarza jest duński lekarz Peter C. Gøtzsche, zajmujący się badaniem i krytyką systemowych badań klinicznych. Obecne stanowisko, jakie zajmuje wobec psychiatrii oraz farmakoterapii, można zaliczyć do nurtu antypsychiatrii — szerokiej kategorii obejmującej krytyczne teorie, poglądy i praktyki niebędące częścią współczesnej psychiatrii. Szerzej na temat relacji między psychiatrią a antypsychiatrią można przeczytać w tym artykule.

W swojej książce „Deadly Psychiatry and Organised Denial” stawia tezę, że 98% pacjentów przyjmujących leki psychotropowe mogłoby dojść do zdrowia bez ich stosowania. Ponadto uważa, że leki te są nieskuteczne i skrajnie niebezpieczne. Stwierdza również, że koncerny farmaceutyczne celowo ukrywały liczbę samobójstw osób, które przyjmowały leki przeciwdepresyjne z grupy SSRI.

Peter C. Gøtzsche
„Deadly Psychiatry and Organised Denial”

Gøtzsche w swojej aktywności nie ogranicza się jedynie do psychiatrii. Podejmował także tematy związane z kwestią szczepień, big pharmy oraz mammografii. W książce „Mammography Screening: Truth, Lies and Controversy” skrytykował przesiewowe badania raka piersi, argumentując, że są one bezzasadne.

W 2010 r. Gøtzsche uzyskał tytuł profesora Uniwersytetu Kopenhaskiego, jednak w 2020 roku tytuł ten został mu odebrany, utracił też wszystkie stanowiska, które zajmował na Uniwersytecie, oraz został wydalony ze społeczności akademickiej. Co więcej, dwa lata wcześniej został wyrzucony z organizacji Choarne (którą sam zakładał) zajmującej się analizą badań klinicznych. Jako przyczynę wskazano jego destrukcyjne i przynoszące szkody organizacji oraz nauce działania. Tym samym nie można traktować głosu Petera Gøtzsche jako głosu eksperckiego oraz autorytetu badawczego, wręcz przeciwnie.

Farmakoterapia w leczeniu zaburzeń depresyjnych

Leczenie depresji zazwyczaj przyjmuje formę ambulatoryjną, tj. bez konieczności hospitalizacji. Wyjątek stanowią przypadki ciężkiego epizodu depresyjnego zagrażające życiu pacjenta. Leki stosowane w leczeniu zaburzeń depresyjnych można podzielić na kilka grup (za P. Gałecki, A. Szulc).

Pierwsza z nich to tzw. trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne. Jest to najstarsza grupa leków, których stosowanie było związane z wieloma skutkami ubocznymi. Leki te straciły swoje znaczenie w farmakoterapii w latach 90, kiedy to pojawiły się pierwsze leki nowej generacji (selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny — SSRI).

leki przeciwdepresyjne SSRI - charakterystyka — Źródło: P. Gałecki, A. Szulc „Psychiatria”

SSRI (np. sertralina, fluoksetyna, escitalopram) obecnie uznawane są za leki pierwszego rzutu w leczeniu depresji, dlatego też należą do najczęściej stosowanych leków w leczeniu zaburzeń depresyjnych. Kolejną grupę leków stanowią inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI, np. wenlafaksyna, duloksetyna). W farmakoterapii zaburzeń depresyjnych stosuje się także leki o odmiennym działaniu (np. bupoprion, mirtazapina, trazodon).

W leczeniu depresji stosuje się też leki wspomagające, np. przeciwlękowe (najczęściej są to benzodiazepiny, np. alprazolam, lorazepam) czy przeciwpsychotyczne (neuroleptyki, np. olanzapina, kwetiapina).

Leki przeciwdepresyjne — skutki uboczne

Leki przeciwdepresyjne należą do grupy leków psychotropowych, czyli leków stosowanych w psychofarmakoterapii. Prawdą jest, że skutki uboczne leków przeciwdepresyjnych obejmują szerokie spektrum dolegliwości zarówno somatycznych, jak i psychicznych. Do najczęstszych należą: ból głowy, nudności, uczucie zmęczenia, problemy z pracą układu trawiennego, spadek lub wzrost masy ciała, zaburzenia snu i rytmu dobowego. Niektórzy pacjenci mogą doświadczać bardziej uciążliwych skutków ubocznych. Niemniej występowanie lub brak skutków ubocznych w trakcie leczenia jest kwestią mocno indywidualną. Zależy nie tylko od reakcji organizmu na leki psychotropowe, ale także od konkretnie przyjmowanej substancji.

leki przeciwdepresyjne - objawy niepożądane — Źródło: P. Gałecki, A. Szulc „Psychiatria”

Prawdą jest także to, że niektóre leki przeciwdepresyjne u części pacjentów mogą wywoływać myśli i zachowania samobójcze. W przypadku np. duloksetyny czy sertraliny skutki te mogą wystąpić u 1 na 100 osób. Możliwy wpływ leków przeciwdepresyjnych na nasilenie się myśli i zachowań samobójczych jest żywo dyskutowany w świecie akademickim i eksperckim, jak np. w metaanalizach z 2010, 2014 czy 2015 r. Co więcej, w jednym z nowszych badań opublikowanych w 2022 roku na łamach prestiżowego czasopisma Neuropsychopharmacology (podlegającego pod Nature) badacze nie wykazują jednoznacznych korelacji pomiędzy stosowaniem leków przeciwdepresyjnych a zachowaniami samobójczymi.

Należy podkreślić, że zarówno wśród lekarzy, klinicystów, jak i pacjentów panuje powszechna zgoda, że korzyści płynące z przyjmowania leków przeciwdepresyjnych przewyższają możliwe skutki uboczne.

Skuteczne metody leczenia depresji

Piotr Witczak, reklamując swoje usługi „holistycznego leczenia” zaburzeń depresyjnych, pisze:

Jedną z przyczyn porażki współczesnej medycyny w leczeniu wielu chorób przewlekłych to brak holistycznego, interdyscyplinarnego podejścia do pacjenta (…) nie uwzględnia reakcji układu odpornościowego na składniki pokarmowe oraz omija problem wpływu toksycznych pierwiastków na organizm (…) tym samym nie będzie wystarczająco skuteczne.

Zdanie to w przypadku zaburzeń psychicznych jest po prostu fałszywe, co najmniej od lat 50. XX wieku. W terapii zaburzeń depresyjnych głównie polega się na stosowaniu psychoterapii oraz farmakoterapii. Badania naukowe dotyczące skuteczności tych dwóch metod wyraźnie wskazują, że najskuteczniejszym podejściem jest ich połączenie.

Wyniki metaanalizy obejmującej 153 badania z udziałem 29 879 osób jednoznacznie pokazały, że połączenie psychoterapii i farmakoterapii przynosi najlepsze rezultaty w redukcji objawów depresji oraz poprawie jakości życia. Psychoterapia sama w sobie wykazała nieco większą skuteczność niż samodzielne stosowanie farmakoterapii. Te wyniki potwierdzają się również w innych metaanalizach (np. tu, badanie dotyczące dzieci), które podkreślają, że połączenie psychoterapii i farmakoterapii jest najskuteczniejszym podejściem do leczenia depresji.

Przy czym obie te formy terapii mogą być realizowane w różny sposób. Psychoterapia może być prowadzona w sposób indywidualny, grupowy, środowiskowy, może przyjąć formę artterapii czy muzykoterapii (formy terapii z wykorzystaniem sztuki i muzyki). Farmakologia również może przyjmować różne formy, jak choćby stosowanie leków o przedłużonym uwalnianiu (przyjmowanych raz na kilka tygodni). Zmiany w polskim systemie opieki zdrowia psychicznego ukierunkowane są na system oparty na psychiatrii środowiskowej. Obrazem tych zmian jest m.in. powstanie i działalność Kongresu Zdrowia Psychicznego, zawiązanie się Polskiego Towarzystwa Psychiatrii Środowiskowej oraz powstanie nowego zawodu medycznego — asystenta zdrowienia.

Co więcej, teza stawiana przez Piotra Witczaka mówiąca o pomijaniu przez psychiatrów wpływu toksycznych pierwiastków na zaburzenia depresyjne również mija się z prawdą — ten badany jest od wielu lat, o czym można przeczytać chociażby w podręcznikach dla psychiatrów.

Źródło: P. Gałecki, A. Szulc, „Psychiatria”

Czynniki ryzyka występowania samobójstw u nastolatków

Zachowania samobójcze to złożone zjawisko, na które ma wpływ wiele czynników. Nie ma jednej prostej odpowiedzi na pytanie, dlaczego ludzie odbierają sobie życie. Aby zrozumieć tę tragiczną decyzję, należy głębiej przyjrzeć się nie tylko powodom, które stoją za tym czynem, ale także warunkom, w jakich ta decyzja jest podejmowana. W Polsce więcej osób ginie w wyniku samobójstw niż w wypadkach samochodowych. Ogólne czynniki ryzyka wystąpienia zachowań samobójczych u nastolatków można podzielić na dwie grupy.

Pierwsza z nich obejmuje czynniki długoterminowe: wcześniejsze zachowania samobójcze; zaburzenia psychiczne, uzależnienia, zaburzenia osobowości; choroby współistniejące; status społeczno-ekonomiczny; sytuacja rodzinna.

Druga grupa obejmuje czynniki krótkoterminowe: stresujące wydarzenia życiowe; nadużycia seksualne i fizyczne; problemy z nauką; gorsze funkcjonowanie z powodu chorób somatycznych; samobójstwo w środowisku; dostęp do metod popełnienia samobójstwa. Czynniki te pokrywają się z opracowaniem „Suicide in young people: screening, risk assessment, and intervention”, którego krytyka była podstawą twitta Piotra Witczaka.

Jak (nie)pisać o samóbójstwie

Badacze i eksperci podejmujący problematykę samobójstw zwracają uwagę na bardzo duże znaczenie przekazu medialnego, w którym podejmuje się (w sposób bezpośredni i pośredni) tematykę zachowań samobójczych. Niewłaściwie przekazywane informacje na temat zachowań samobójczych mogą prowadzić do wzrostu ich liczby. Ten fenomen znany jako efekt Wertera, nazwany na cześć tytułowego bohatera powieści Johanna Wolfganga Goethego wydanej w 1774 roku. Po publikacji powieści, w której finale główny bohater odbiera sobie życie, doszło do wielu podobnych wydarzeń. Istnieje również możliwość odwrotnego zjawiska, znanego jako efekt Papageno, nazwany na cześć bohatera opery „Czarodziejski flet” (1791) autorstwa Wolfganga Amadeusa Mozarta. Bohater Mozarta — Papageno — był skutecznie powstrzymywany od popełnienia samobójstwa. Dlatego też ważne jest, aby w sposób odpowiedni, przemyślany i odpowiedzialny pisać o zachowaniach samobójczych. Pod tym linkiem można znaleźć poradnik dla mediów opracowany przez ekspertów z Grupy ds. mediów Zespołu roboczego ds. prewencji samobójstw i depresji przy Radzie ds. Zdrowia Publicznego Ministerstwa Zdrowia. Więcej publikacji eksperckich można znaleźć na stronie Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego.

Podsumowanie

Treści publikowane przez Piotra Witczaka po raz kolejny okazały się manipulacją. Autor wykorzystuje autorytet nauki do promowania własnych treści i poglądów, którym przeczy współczesny stan wiedzy naukowej. Co więcej, Piotr Witczak korzysta z manipulacji jako formy promowania własnej działalności komercyjnej.

Źródła

AAFP: https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2020/1101/p558.html

BMJ: https://www.bmj.com/content/381/bmj-2022-070630/rr

BMJ: https://www.bmj.com/content/381/bmj-2022-070630

BMJ: https://www.bmj.com/content/341/bmj.c5841.long

CanJ Psychiatry: https://core.ac.uk/reader/16433822?utm_source=linkout

Centralny Rejestr Lekarzy: https://rejestr.nil.org.pl/

Dziennik Ustaw: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20220001731/T/D20221731L.pdf

Fakenews.pl: https://fakenews.pl/zdrowie/antydepresanty-sa-skuteczne-w-leczeniu-depresji/

Fakenews.pl: https://fakenews.pl/zdrowie/beata-pawlikowska-o-depresji-sprawdzamy-tezy-podrozniczki/

Fakenews.pl: https://fakenews.pl/zdrowie/informacja-o-7000-osob-w-marburgu-z-powiklaniami-po-szczepieniach-jest-manipulacja/

Forum Psychiatryczne: https://forumpsychiatryczne.pl/artykul/psychiatria-srodowiskowa-co-to-jest-formy-terapii-system-organizacji/27796#kontekst