W ostatnich dniach pojawiły się ponownie doniesienia prasowe o efekcie ubocznym szczepień, polegającym na powiększeniu się piersi u kobiet. Objaw ten jest związany czasowo z przyjęciem szczepionki mRNA. W mediach pojawia się najczęściej informacja o szczepieniu preparatem Pfizera, jednak nieliczne źródła przypisują również podobny efekt szczepionce Moderny. W Stanach Zjednoczonych lekarze odnotowali napływ zaszczepionych kobiet zgłaszających się na badanie mammograficzne. Pacjentki te zapisywały się na wizytę w obawie o rozwój nowotworu piersi.
Specjaliści uspokajają, że nie jest to powód do niepokoju. Wynika to z powiększenia węzłów chłonnych, które jest związane z odpowiedzią układu immunologicznego na szczepionkę. W żadnym wypadku nie jest groźne dla zdrowia. Według ulotki Pfizera może ono wystąpić u maksymalnie 1 na 100 zaszczepionych osób. W przypadku Moderny obrzęk lub tkliwość pod pachą były raportowane u 19,8% badanych. Niestety, jednocześnie powiększone węzły chłonne mogą dać „fałszywie dodatni” wynik badania mammograficznego. Dlatego radiolodzy zalecają, by na badanie udać się przed szczepieniem, lub odczekać minimum 4-6 tygodni po przyjęciu ostatniej dawki.
Obrzęk węzłów chłonnych po szczepieniu
Szczepionki przeciw COVID-19, podobnie jak inne, mogą powodować powiększenie węzłów chłonnych (limfadenopatię). Objaw ten występuje również po przyjęciu szczepionki przeciwko gruźlicy, HPV i grypie.
Jak uspokaja prof. Agnieszka Szuster-Ciesielska, wirusolog i immunolog, jest to dowodem na to, że odpowiedź odpornościowa przebiega prawidłowo. Dodaje również, że objaw ten nie powinien być powodem do niepokoju.
To właśnie węzły chłonne są miejscem tworzenia się reakcji odpornościowych ze względu na umiejscowione tu najważniejsze komórki układu immunologicznego – limfocyty. Bogactwo tych komórek zapewnia budowę skutecznej obrony, ale ma to swoją cenę. Taka aktywacja komórek powoduje powiększenie i niekiedy bolesność węzła chłonnego. Jest to znak toczącej się tutaj reakcji. Zatem powiększenie węzła chłonnego wkrótce po szczepionce jest tylko dowodem na to, że odpowiedź odpornościowa w stosunku do białka, które się wytworzyło po podaniu szczepionki, przebiega prawidłowo – został uaktywniony nasz układ odpornościowy.
Powiększenie węzłów chłonnych występuje najczęściej po stronie ręki, w którą dokonano iniekcji i zanika samoistnie po kilku dniach od podania szczepienia. W rzadkich przypadkach może utrzymywać się do kilku tygodni.
Szczepionki mRNA wywołują silniejszą odpowiedź immunologiczną
W kwietniu na łamach czasopisma naukowego Radiology: Imaging Cancer opublikowano artykuł poruszający kwestię jednostronnego powiększenia węzłów chłonnych po szczepieniu przeciw COVID-19. Autorzy zwracają uwagę, że w przypadku szczepionek mRNA odnotowano wyższy odsetek tego objawu w porównaniu z wcześniejszymi szczepionkami. Według nich, jest to spowodowane większą immunogennością szczepionek mRNA, czyli zdolnością substancji do wywołania przeciwko sobie odpowiedzi odpornościowej. W badaniach klinicznych Moderny po podaniu 1 dawki szczepionki powiększone węzły chłonne były obserwowane ponad 2-krotnie częściej niż w grupie placebo. Natomiast po drugiej dawce szczepionki częstotliwość ta była już ponad 3-krotnie wyższa. Tłumaczyłoby to fakt, że zwiększonej częstotliwości występowania zmian w obrębie gruczołu piersiowego nie zaobserwowano u osób zaszczepionych preparatami AstraZeneca oraz Johnson&Johnson.
Powiększone węzły chłonne a mammografia
Niefortunnie, obraz powiększonych węzłów chłonnych w badaniu mammograficznym, dla którego nie ma oczywistego wyjaśnienia, może zostać uznany przez radiologa za nieprawidłowy wynik. By ustrzec pacjentów przed uzyskaniem „fałszywie dodatnich” wyników, przygotowano odpowiednie wytyczne. Pierwsze z nich wydało amerykańskie Towarzystwo Obrazowania Piersi (SBI – ang. Society of Breast Imaging). Aby uniknąć niepotrzebnego zamieszania zaleca się, aby w miarę możliwości rozważyć zaplanowanie badań przesiewowych przed podaniem pierwszej dawki lub dopiero 4-6 tygodni po przyjęciu drugiej dawki preparatu. SBI zaleca również, by przed badaniem poinformować o przyjęciu szczepienia przeciw COVID-19. Pracownikom ochrony zdrowia zaleca się natomiast uwzględnienie w dokumentacji medycznej daty szczepienia oraz miejsca iniekcji. Rekomendacje te poparło również Kanadyjskie Towarzystwo Obrazowania Piersi (CSBI – ang. Canadian Society of Breast Imaging).
Na łamach czasopisma Radiology eksperci z trzech wiodących ośrodków onkologicznych w Stanach Zjednoczonych również byli zgodni w kwestii rozgraniczenia terminu badania przesiewowego od szczepienia. Podkreślają oni jednak, że jeśli istnieją pilne wskazania kliniczne, takie jak planowanie leczenia, monitorowanie aktywnego leczenia, ocena nowych objawów lub potencjalnych powikłań, nie należy zwlekać z wykonaniem badania obrazowego, niezależnie od stanu zaszczepienia. Dodatkowo rekomendują oni, by w przypadku osób w trakcie leczenia onkologicznego, szczepionkę podać po przeciwnej stronie niż ta objęta zmianami nowotworowymi. W podobny sposób powinni być również traktowani pacjenci z podejrzeniem nowotworu piersi. Ponieważ obrzęk występuje zazwyczaj jednostronnie – po stronie wkłucia, stąd miałoby to ograniczyć zafałszowanie obrazu obserwowanej zmiany.
Samobadanie piersi
Mimo iż obrzęk w okolicy gruczołu piersiowego może być spowodowany szczepionką przeciw COVID-19, nie można zapominać, że może też świadczyć o zmianie chorobowej. Dlatego, jeżeli po tygodniu nie zauważy się poprawy, lub jeśli uczucie dyskomfortu jest coraz większe, należy skontaktować się z lekarzem. W szczególności, jeśli zmiany były wyczuwalne jeszcze przed szczepieniem.
Istotne jest, by badać piersi systematycznie. Samobadanie jest pierwszym i podstawowym krokiem w profilaktyce nowotworu piersi. Pozwala ono wykryć chorobę we wczesnym stadium zaawansowania, gdy szanse na jej wyleczenie są największe.
Poniżej znajdziesz film instruktażowy, który pokaże Ci jak prawidłowo wykonać badanie palpacyjne.
Pamiętaj, że nie każda zmiana w obrębie gruczołu piersiowego musi być nowotworem, lecz zawsze wymaga oceny lekarza.
Podsumowanie
Kobiety obserwujące u siebie powiększenie gruczołu piersiowego po przyjęciu szczepionki przeciwko COVID-19 często obawiają się, że zmiany te są związane z nowotworem piersi. Eksperci uspokajają, że jest to wynik powiększonych węzłów chłonnych, do którego doszło w wyniku zainicjowania odpowiedzi immunologicznej. Nie powinien on być powodem do obaw. Powiększenie węzłów chłonnych występuje najczęściej po stronie ręki, w którą dokonano iniekcji i zanika samoistnie po kilku dniach od podania szczepienia. W rzadkich przypadkach może utrzymywać się do kilku tygodni. Radiolodzy zalecają, aby w miarę możliwości rozważyć zaplanowanie badań przesiewowych przed podaniem pierwszej dawki lub dopiero 4-6 tygodni po przyjęciu drugiej dawki preparatu. Zaleca się również by poinformować lekarza o szczepieniu. Nie należy odwlekać jednak badania w pilnych wskazaniach klinicznych. Rekomenduje się też, by podawać szczepionkę w ramię po przeciwnej stronie niż ta objęta wcześniej zdiagnozowanymi zmianami.
Należy pamiętać o systematycznym badaniu piersi. Samobadanie jest pierwszym i podstawowym krokiem w profilaktyce nowotworu piersi. Pozwala ono wykryć chorobę we wczesnym stadium zaawansowania, gdy szanse na jej wyleczenie są największe. Jeśli wyczujesz zmiany, których nie obserwowałaś wcześniej – nie panikuj! Nie musi być to nowotwór. Pamiętaj jednak, by zasięgnąć porady lekarza.
Źródła
abc7chicago: https://abc7chicago.com/swollen-lymph-nodes-covid-in-neck-vaccine/10582027/
ChPL Pfizer: https://www.pfizerpro.com.pl/sites/default/files/comirnaty_ll_pld_approved_31.05.2021.pdf
ChPL Moderna: https://pacjent.gov.pl/sites/default/files/2021-01/anx_150575_pl_0.pdf
Szczepionka przeciw gruźlicy: https://escholarship.org/uc/item/2wn9j5gp
ChPL szczepionki przeciw HPV: https://pl.gsk.com/media/905881/cervarix-druki-ii-106-14_05_2020.pdf
ChPL szczepionki przeciwko grypie: https://pl.gsk.com/media/936120/fluarix-tetra-chpl-ii-55-24_07_2020.pdf
prof. Agnieszka Szuster-Ciesielska: https://portal.abczdrowie.pl/szczepionki-przeciwko-covid-19-moga-powiekszac-wezly-chlonne-jak-dlugo-utrzymuje-sie-obrzek
Radiology: Imaging Cancer: https://pubs.rsna.org/doi/full/10.1148/rycan.2021210038
Radiology: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33625298/
Zdjęcie ilustracyjne: Pablo Heimplatz
