Rzekomy niemiecki film o ukraińskich uchodźcach jest manipulacją

Od kilku dni w Internecie krąży niemiecki film prezentujący antyukraińską kampanię. Uchodźcy z Ukrainy są w nim porównani do klamer zaciśniętych na kobiecych sutkach. Ich obecność rzekomo ma niszczyć niemiecką gospodarkę, więc jedynym wyjściem jest zerwanie klamer, a więc powrót uchodźców do kraju. W trakcie filmu prezentowane są również rozliczne statystyki, które mają udowadniać przedstawioną tezę. To, co je łączy to fakt, że ich kontekst został zmanipulowany, aby wywołać określoną reakcję w odbiorcach.

Teza:

Uchodźcy z Ukrainy ponoszą winę za kryzys gospodarczy w Niemczech i odpowiadają za pogorszenie jakości życia w tym kraju.

Nasza ocena:

Manipulacja

Więcej o naszym systemie oceniania:

Niemiecki film pojawił się między innymi w serwisie X (dawny Twitter). Zazwyczaj udostępniany jest bez żadnego komentarza, a cały kontekst odbiorca musi dopisać sobie sam. Nagranie trafiło również na polskiego Telegrama. Także i tutaj udostępniano je bez żadnego omówienia. Wideo dotychczas nie zdobyło szerszej popularności w naszym kraju. Jednak postanowiliśmy mu się przyjrzeć, gdyż szybko może zalać przestrzeń informacyjną.

Rzekomy niemiecki film o ukraińskich uchodźcach jest manipulacją — Źródło: x.com

Niemiecki film — kto jest autorem?

Nagranie wygląda na profesjonalnie zmontowany materiał. Raczej nie jest robotą amatorów, a osób zajmujących się na co dzień tworzeniem spotów reklamowych. Sugestywny przekaz łatwo dociera do odbiorcy i wzbudza określone emocje.

Szybkie przyjrzenie się filmowi pokazuje nam, że w prawym górnym rogu znajduje się różowe logo. Dość łatwo zidentyfikowaliśmy je jako należące do niemieckiej organizacji feministycznej Deutscher Staatsbürgerinnen-Verband (Niemieckie Stowarzyszenie Obywatelek — tłum. red.). Nie odnaleźliśmy jednak tego materiału ani na stronie internetowej, ani w mediach społecznościowych podmiotu. Postanowiliśmy w związku z tym skontaktować się z organizacją i zapytać, czy mają cokolwiek wspólnego z omawianym filmem oraz czy popierają przekaz, który on zawiera.

Szybko odzyskaliśmy odpowiedź od Sandry Cegly, przewodniczącej stowarzyszenia. Zaprzeczyła ona, by Deutscher Staatsbürgerinnen-Verband miało cokolwiek wspólnego z nagraniem. Logo użyte zostało bez zgody stowarzyszenia. W odpowiedzi mailowej stwierdziła również, że „przekaz [filmu] jest szokujący. Nie popieramy go”. Zatem nagranie, pomimo użycia loga stowarzyszenia, nie ma z nim nic wspólnego i zaprzecza wartościom przez nie wyznawanym. Niestety nie byliśmy w stanie zidentyfikować pierwotnego źródła tego wideo. Jednak istnieją pewne poszlaki, że jest ono elementem kremlowskiej gry propagandowej.

Rosyjski ślad

Jak ustalił portal fact-checkingowy DPA, powyższy film kolportowany był przede wszystkim przez rosyjskie konta w mediach społecznościowych. Pojawił się między innymi w serwisie X (dawny Twitter). Odnajdziemy go także na portalu YouTube. Temat podchwyciła również rosyjska prasa. Prorosyjski serwis Donbass Today co prawda nie udostępnił samego filmu, jednak powołał się na rzekome stanowisko Niemieckiego Stowarzyszenia Obywatelek, posługując się dokładnymi cytatami z omawianego filmu.

Jako dodatkowa poszlaka może posłużyć to, że jedna z aktorek biorących udział w filmie nosi czarny top z napisem „Future Vison” (widoczny na powyższym zrzucie ekranu). Jak się okazuje, odzież ta pochodzi z kolekcji firmy odzieżowej z Sankt Petersburga. Jest to kolejna wskazówka, która może świadczyć o tym, że nagranie powstało jako element rosyjskiej operacji dezinformacyjnej.

Niemiecki film — tezy

Na nagraniu przedstawiono kilka tez podpartych liczbami. Postanowiliśmy im się przyjrzeć po kolei i skrótowo omówić. Jak się okazuje, w większości są one zmanipulowane, pomijając istotny kontekst, i błędnie łączą korelację z ciągiem przyczynowo-skutkowym. Mamy tutaj do czynienia z tak zwanym cherry pickingiem, czyli dobieraniem danych pod tezę.

Teza pierwsza

1 204 000 Niemców opuściło Republikę Federalną, wyjeżdżając głównie do Szwajcarii, Austrii i USA — mamy tu do czynienia z manipulacją. Faktycznie, w 2022 roku Niemcy opuściło ponad 1 200 000 osób, jednak większość z nich wcale nie była obywatelami niemieckimi. Nie jest to też liczba bardzo zaskakująca, gdyż powróciła ona do poziomu sprzed pandemii. Samych obywateli Niemiec wyjechało z kraju niecałe 270 000. Tutaj również sytuacja powróciła do tej sprzed pandemii. Rzeczywiście najpopularniejszymi krajami do wyjazdu dla Niemców były Szwajcaria, Austria i USA. Nie jest więc prawdą, że ponad milion Niemców opuściło swój kraj, gdyż większość osób z tej liczby to obywatele innych państw.

Teza druga

Dług publiczny Niemiec osiągnął rekordowy poziom 2,37 bln euro — jest to prawda, ale po raz kolejny podana bez odpowiedniego kontekstu. Ze skokiem w długu publicznym Niemiec mieliśmy do czynienia w 2020 roku. To wtedy zaczął on bardzo szybko rosnąć, a spowodowane to było kryzysem covidowym. Problemy gospodarcze w Europie, zapoczątkowane przez inwazję na Ukrainę, tylko powiększyły dług, który gwałtownie rósł już wcześniej. Nie odpowiadają więc za niego uchodźcy z Ukrainy, a niekorzystna koniunktura gospodarcza na całym świecie od 2020 roku.

Teza trzecia

Deficyt krajowy w Niemczech wzrósł do 42,1 miliarda euro — dane te są prawdziwe i odnoszą się do pierwszej połowy roku 2023. Deficyt jest również wyższy w stosunku do analogicznego okresu z roku poprzedniego. Jednak tutaj również czynniki są zróżnicowane, a odpowiedź an to, czemu dziura budżetowa w Niemczech się powiększa, nie jest prosta. Na pewno jednak nie ma związku z uchodźcami z Ukrainy, a przede wszystkim z pakietami pomocowymi i dotacjami rządu federalnego, które wzrosły w wyniku inflacji i wysokich cen energii.

Teza czwarta

Niemcy musieli zamknąć 50 600 firm — tutaj również mamy do czynienia z prawdziwymi danymi pochodzącymi z pierwszej połowy 2023 roku. Dotyczą one upadłości firm o większym znaczeniu gospodarczym. Wszystkich przedsiębiorstw, które ogłosiły upadłość, było 246 000. To faktycznie więcej niż w zeszłym roku o 14%. Jednak jednocześnie dużych firm powstało 62,7 tysiąca, a wszystkich łącznie 317 600. Jest to o 10% więcej niż w 2022 roku. Oznacza to, że zdecydowanie więcej było nowo powstałych przedsiębiorstw niż tych, które ogłosiły upadłość. Warto też na koniec dodać, że w poprzednich latach przeznaczono znaczne środki na pomoc firmom, a także wielu z nich zawieszono zobowiązanie do ogłoszenia upadłości. Skończyło się to z początkiem tego roku, stąd skok w rejestrowanych bankructwach. Po raz kolejny wpływu na to nie mieli ukraińscy uchodźcy.

Tezy piąta, szósta i siódma

Niemcy znacząco ograniczyły wydatki budżetowe w zakresie zapomóg studenckich, emerytur oraz cyfryzacji — po raz kolejny jest to prawda. Faktycznie dofinansowanie edukacji zawodowej, tak zwany BAföG, spadło o 440 milinów euro. Federalne dopłaty do ubezpieczeń społecznych również zmniejszyły się o 600 milionów euro. Natomiast budżet na cyfryzację skurczył się aż o 99% z 377 do 3,3 miliona euro. Również i w tym przypadku objawiają się szersze problemy finansowe rządu niemieckiego, które nie zależą od jednego czynnika, a są wynikiem wielu przyczyn. Do tego dotyczą one tylko wydatków federalnych, a nie budżetów landów, gdzie sytuacja jest różna w zależności od konkretnego regionu.

Podsumowanie

Wiele wskazuje na to, że omawiane nagranie powstało jako element kremlowskiej kampanii dezinformacyjnej. Dramatyczny film oraz zalewanie w jego trakcie skrupulatnie dobranymi danymi ma wzbudzić konkretne emocje u odbiorcy. Tym razem ma to być niechęć do uchodźców z Ukrainy, którzy przedstawiani są jako odpowiedzialni za problemy gospodarcze Niemiec. W rzeczywistości sytuacja ekonomiczna i budżetowa tego państwa jest tematem skomplikowanym, a przyczyny tego stanu rzeczy są wielorakie. Nie odpowiada za nią jeden czynnik, a głównymi składowymi są kryzys covidowy oraz konsekwencje inwazji na Ukrainę, a nie obecność uchodźców.

Źródła

DPA Factchecking: https://dpa-factchecking.com/germany/230907-99-109576/

Deutscher Staatsbürgerinnen-Verband: https://staatsbuergerinnen.org/

Statista:

Statistisches Bundesamt:

Die Zeit: https://www.zeit.de/wirtschaft/unternehmen/2023-08/statistisches-bundesamt-betriebe-gewerbe-aufgegeben

Sozial Platform: https://sozialplattform.de/pl/content/dofinansowanie-edukacji-zawodowej-bafog

MDR: https://www.mdr.de/nachrichten/deutschland/politik/haushalt-kabinett-sparen-elterngeld-pflege-bafoeg-bahn-radwege100.html#sprung4

Deutsche Rentenversicherung: https://www.deutsche-rentenversicherung.de/DRV/DE/Ueber-uns-und-Presse/Presse/Meldungen/2023/230705-kuerzung-bundeszuschuss.html

Tagesschau: https://www.tagesschau.de/inland/innenpolitik/digitalisierung-132.html