27 czerwca, jak poinformowało Dowództwo Sił Powietrznych Ukrainy, rosyjskie bombowce TU-22M3 zrzuciły dwa kierowane pociski rakietowe Ch-22 (ros. X-22) na centrum handlowe Amstor w Krzemieńczuku, miasta w obwodzie połtawskim. Już kilka godzin od tego ataku w internecie zaczęły krążyć fałszywe, prokremlowskie narracje tłumaczące tę agresję. W artykule wyjaśnimy wszystkie tezy rosyjskiej propagandy.
Czy centrum handlowe Amstor było czynne podczas ataku?
Pierwsza popularna narracja podważała funkcjonowanie centrum handlowego w dniu ataku. Opierała się między innymi na informacji dotyczących godzin otwarcia Amstor zawartych na stronie Google.
Przy czym kompletnie pominięto poniższą adnotację dołączoną do wspomnianych danych:
Alert informacyjny
Informacje o tym miejscu mogą być nieaktualne. Zawsze zwracaj uwagę na rzeczywisty stan, który może się szybko zmieniać.
Dodatkowo, celowo użyto wyszukiwarki Google, a nie Yandex. Ta druga cieszy się dużo większą popularnością w krajach rosyjskojęzycznych, wobec czego można spodziewać się po niej większej dokładności. Na poniższym zrzucie ekranu, przedstawiającym dane z obu przeglądarek, zaznaczono różnice dotyczące godzin otwarcia centrum handlowego Amstor. O ile Google informuje, że centrum jest zamknięte na stałe, to wersja z Yandexu podaje do publicznej wiadomości, że centrum jest otwarte w godzinach od 8:00 do 22:00.
Dziennikarze BBC dotarli do świadków, którzy potwierdzają, że centrum handlowe w Krzemieńczuku było czynne w ostatnich dniach, czego dowodem jest nagranie wideo na portalu YouTube przedstawiające rodzinne wyjście do Amstor. Widać na nim klientów robiących zakupy, co jednoznacznie wskazuje na to, że centrum było otwarte.
Inne prorosyjskie narracje wskazują na niewielką liczbę samochodów na parkingu przed galerią. Serwis Bellingcat zaprezentował zdjęcie z podobnego okresu z 2016 roku zarchiwizowane przez Google. Widać na nim, że parking nie zawsze był zajęty. Poza tym warto dodać, że Amstor jest bardzo dobrze skomunikowany, gdyż znajduje się w samym centrum Krzemieńczuka. W pobliżu centrum znajdują się przystanki autobusowe, trolejbusowe oraz stacja kolejowa, dlatego klienci tego domu handlowego często wybierają się na zakupy komunikacją zbiorową.
Nie, pożar ze zbombardowanego składu broni nie rozprzestrzenił się na centrum handlowe
Poza centrum handlowym, które bez wątpienia było celem cywilnym, bombardowaniu uległy budynki przemysłowe w odległości jednego kilometra od Amstor. Siergiej Ławrow, Minister Spraw Zagranicznych Rosji, starał się wyjaśnić zniszczenie centrum handlowego, sugerując, że pożar rozprzestrzenił się po zbombardowaniu rzekomych składów broni znajdujących się w pobliżu.
Przeczy temu nagranie wideo z kamery przemysłowej, które zarejestrowało moment uderzenia rakiety Ch-22 w budynek handlowy.
Tak, rakieta uderzyła w dom handlowy
Niedługo po tym, gdy film z bombardowania domu handlowego Amstor został opublikowany, na Telegramie pojawiła się narracja, że rakieta nie trafiła w centrum handlowe.
Specjaliści z Bellingcat zlokalizowali miejsce skąd pochodzi nagranie wideo. Na poniższym zdjęciu widzimy obiekty widoczne z obrazu z kamery CCTV, która nagrała moment uderzenia, oraz ich rzut na mapę. Grafika jednoznacznie wskazuje na to, że atak nastąpił na centrum handlowe Amstor w Krzemieńczuku.
Pożar centrum handlowego nie był ukraińską inscenizacją
Kolejną narracją tłumaczącą pożar w centrum handlowym pojawiającą się w prorosyjskich kontach w mediach społecznościowych oraz będąca oficjalną wersją szerzoną przez rosyjskiego ambasadora przy ONZ, było tłumaczenie, że pożar w Amstor został wywołany przez ukraińskich żołnierzy.
Przeczy temu udostępnione wcześniej nagranie wideo z bombardowania. Pomocniczym wątkiem w tej narracji miał być rzekomy brak kobiet na nagraniach z płonącego budynku. Można ten argument łatwo obalić innym nagraniem, nakręconym chwilę po ataku. Widać na nim kobietę na tle dymu wywołanego bombardowaniem.
Podsumowanie
Rosyjska propaganda przedstawia wiele oficjalnych i nieoficjalnych narracji tłumaczących atak na kolejny cywilny cel podczas trwającej wojny. Jest to celowe działanie tworzące szum komunikacyjny, którym Kreml stara się zagłuszyć fakty i dowody. Jak podaje BBC, w wyniku rosyjskiego ataku na centrum handlowe Amstor zginęło 18 osób, a 25 trafiło do szpitala.
Źródła
Dowództwo Sił Powietrznych UA: https://www.facebook.com/kpszsu/posts/pfbid032G94dkFcBMbFgF962fSa66DtBRFfX4ddwvnGFmV6b1NYSTaJP6u3rGpEEkM8ypZyl
BBC: https://www.bbc.com/news/61967480
Bellingcat: https://www.bellingcat.com/news/2022/06/29/russias-kremenchuk-claims-versus-the-evidence
Mykhailo Podolyak: https://twitter.com/Podolyak_M/status/1541890875520913408
BBC: https://www.bbc.com/news/av/world-europe-61963598
Shayan Sardarizadeh: https://twitter.com/Shayan86/status/1541883673770876928
