Pod koniec grudnia sporą popularnością na licznych portalach popularnonaukowych i w mediach społecznościowych cieszył się temat zatrudnienia teologów przez NASA. Amerykańska agencja kosmiczna miała poprosić 24 uczonych, by ocenili jak zareaguje ludzkość na hipotetyczną wieść o spotkaniu obcej cywilizacji. Temat wydaje się niezwykle ciekawy, jednak w rzeczywistości wiadomości te są tylko częściowo prawdziwe.
Temat do sprawdzenia podesłali nam nasi czytelnicy.
W większości fałsz
Więcej o naszym systemie oceniania:Co jest fałszem?
NASA nigdy nie zatrudniała i nie ma w planach zatrudniać teologów. Projekt badawczy był częściowo finansowany przez agencję w latach 2015 - 2017. Nie miała ona jednak wpływu na dokładny jego przebieg, ani dobór uczonych. Temat badań nie skupiał się tylko na analizie reakcji społecznej na odkrycie życia pozaziemskiego, a był znacznie szerszy.
Co jest prawdą?
NASA częściowo finansowała projekt, w którym brali udział między innymi teologowie.
Poruszenie w mediach społecznościowych
Temat był bardzo popularny w mediach społecznościowych. Jak podaje USA Today, jednym z pierwszych profili udostępniających informacje o projekcie był angielskojęzyczny użytkownik Twittera @davenewworld_2. Na ten moment tweet został już usunięty. Cieszył się jednak sporą popularnością i został udostępniony ponad 24 000 razy. Tutaj inny przykład wpisu powielającego te informacje.
Również w Polsce temat cieszył się sporym zainteresowaniem. Był udostępniany zarówno na Twitterze, jak i Facebooku. Wpisy na ten temat powielały takie profile jak Paranormalna Polska, Konflikty i Wiadomości Światowe czy Kosmiczne Opowieści.
Informacje powielane w mediach
Po dokładniejszym prześledzeniu zagadnienia okazuje się, że użytkownicy mediów społecznościowych swoje wpisy tworzyli przede wszystkim na podstawie artykułów w mediach. Jednym z pierwszych portali, który poruszył omawiany temat, był brytyjski The Times. W artykule znajdziemy lekko nieprecyzyjną informację o sposobie finansowania projektu, ale skupia się on przede wszystkim na omówieniu książki wielebnego Davisa (o jego dziele i powiązaniu z projektem więcej w dalszej części artykułu). Za The Times tekst napisał londyński tabloid Daily Mail. Gazeta znana jest ze swojej wątpliwej rzetelności. To właśnie stąd wzięły się nieprawdziwe lub nieprecyzyjne wiadomości.
Za zagranicznymi mediami niesprawdzone informacje zaczęły powielać portale w Polsce. Szczególnie te o tematyce popularnonaukowej i technologicznej. Wśród nich znajdziemy między innymi artykuły na National Geographic, Focus czy Geex. W ich przypadku szczególnie zwodnicze okazały się nagłówki artykułów, które mogły budzić wśród czytelników błędne wrażenie na temat tego jak rzeczywiście wygląda projekt. To głównie właśnie nieprecyzyjne treści tytułów były powielane w mediach społecznościowych. Również media o trochę innym profilu powielały te informacje wśród nich były między innymi portale Papaya.Rocks czy Deon. W tym miejscu warto zwrócić uwagę, że bardzo rzetelny artykuł w tym temacie opracował Wojciech Brzeziński z Tygodnika Powszechnego. Obala on nieprecyzyjne informacje krążące w Internecie i przejrzyście wyjaśnia całą sprawę.
Jaka jest rzeczywistość?
W rzeczywistości NASA nie zatrudniła żadnego teologa do przygotowania tego typu ekspertyzy. Agencja, wraz z Fundacją Templetona przyznała grant w wysokości 1,1 miliona $ dla Centrum Badań Teologicznych (Center of Theological Inquiry – CTI) na lata 2015 – 2017. Projekt miał dotyczyć badań potencjalnego wpływu astrobiologii na społeczeństwo. Według definicji NASA astrobiologia to: „badanie pochodzenia, ewolucji i rozmieszczenia życia we wszechświecie”.
Jak przekazała Karen Fox, starsza dyrektorka ds. komunikacji naukowej w NASA:
„NASA nie była zaangażowana w wybór badaczy do tego projektu, a osoby, które otrzymują grant z NASA nie są pracownikami, doradcami, ani rzecznikami agencji. (…) Zajęcie się społecznymi implikacjami astrobiologii, szczególnie potencjalnym społecznym wpływem odnalezienia życia pozaziemskiego, było celem NASA od 1998 roku.”
Amerykańska agencja kosmiczna nie miała żadnego wpływu na dobór uczonych i dokładny przebieg studiów nad tematem (w skład zespołu wchodzili nie tylko teologowie). Jej rola ograniczyła się jedynie do finansowania projektu, które zakończyło się w 2017 roku. Nieprawdą jest więc stwierdzenie, że teolodzy zatrudnieni byli przez NASA, a projekt jest czymś nowym. Same badania dobiegły końca w 2018 roku, jednak nie bez powodu zyskały one uwagę mediów w ostatnim czasie.
Książka wielebnego Davisona
Wielebny dr Andrew Davison jest pracownikiem Uniwersytetu w Cambridge i był jednym z uczonych, którzy brali udział w projekcie. Na początku bieżącego roku ma wyjść jego książka, która częściowo podsumowuje badania finansowane przez NASA. Z tej właśnie okazji media zainteresowały się całym programem, powielając często nieprecyzyjne informacje. Sam wielebny potwierdził, że nigdy nie pobierał pensji od NASA. Wspomniana książka nosi tytuł „Astrobiologia i doktryna chrześcijańska” i omawia konsekwencje astrobiologii dla teologii chrześcijańskiej. Sam wielebny swoją pracę opisuje następująco:
„Prowadzę badania i piszę przegląd głównych tematów wiary chrześcijańskiej – co jest czasem nazywane 'teologią systematyczną’ – z perspektywy życia w innym miejscu we wszechświecie. Myślę o jego wpływie na doktryny stworzenia, grzechu, osoby i dzieła Jezusa, odkupienia, objawień, eschatologii i tak dalej.
Swoje zadanie widzę jako identyfikowanie i pracę z tymi częściami tradycji teologicznej, które mogą bezpośrednio dotyczyć tego tematu, nawet jeśli nie zostały one jeszcze dotychczas wykorzystane… Do tej pory moja uwaga skupiona była wokół chrystologii: dyskusji o tym kim był Jezus, a w szczególności co oznacza twierdzenie, że jest zarówno Bogiem, jak i człowiekiem.”
Badania w CTI
Pełne wyniki badań przeprowadzonych przez CTI nie są dokładnie znane. Pierwszą większą publikacją, która je porusza ma być książka wielebnego Davisona. Jak stwierdził William Storrar, dyrektor CTI, celem programu nie było doradztwo NASA. Projekt miał skupiać się na zebraniu uczonych z różnych dziedzin nauk humanistycznych, aby omówić wpływ astrobiologii na społeczeństwo. Jak przekazał redakcji AP News:
„Te naukowe refleksje na temat społecznych implikacji astrobiologii są publikowane w serii indywidualnych monografii i recenzowanych artykułów w czasopismach, przez teologów, religioznawców, filozofów i literaturoznawców, którzy uczestniczyli w naszym programie badawczym dla naukowców wizytujących w Centrum Badań Teologicznych.”
Podsumowanie
Mimo, że w tym przypadku nie mamy do czynienia ze szczególnie szkodliwą informacją, to jest ona niestety nieprecyzyjna. Nagłówki i treść artykułów prezentowana na licznych portalach mogły wprowadzać czytelników w błąd. Następnie wiadomości te były powielane w mediach społecznościowych, a koło nieprawdziwych wiadomości zataczało coraz większy krąg.
W rzeczywistości NASA nigdy nie zatrudniała, ani nie ma w planach zatrudnienia teologów. Jedynie częściowo finansowała jeden z projektów prowadzonych przez Centrum Badań Teologicznych w amerykańskim Princeton. Nie miał on na celu pełnienia roli doradczej wobec NASA w sprawie reakcji na odkrycie życia pozaziemskiego, a temat debat naukowych był znacznie szerszy, niż twierdziła większość mediów.
Źródła
AP News: https://apnews.com/article/fact-checking-460963967383
Snopes: https://www.snopes.com/fact-check/nasa-24-theologians-research-aliens/
