„Hamas ściął głowy 40 dzieciom”. Analizujemy doniesienia medialne wokół masakry w izraelskim kibucu

W pierwszych tygodniach po terrorystycznym ataku na Izrael w mediach krążyła informacja, że Hamas ściął głowy 40 dzieciom. Wywołała ona ogromne emocje, jednak szybko pojawiły się głosy, że wiadomości te mogą nie być w pełni prawdziwe. Od tych wydarzeń minęło niemal dwa miesiące. Dlatego też postanowiliśmy przyjrzeć się temu zagadnieniu bliżej, gdy emocje częściowo już opadły. Przeanalizowaliśmy, skąd wzięła się ta narracja i czy możemy stwierdzić, w jakim stopniu jest zgodna z rzeczywistością.

Nasza ocena:

Analiza

Więcej o naszym systemie oceniania:

OSTRZEŻENIE: Treść niniejszego artykułu zawiera opisy morderstw i okaleczeń oraz linki do drastycznych treści. Prosimy naszych Czytelników o rozwagę i podjęcie świadomej decyzji o przeczytaniu tego tekstu.

Jednocześnie podkreślamy, że artykuł jest studium przypadku i jako takie należy go traktować. Ma on pokazać, jak chaotyczne potrafią być krążące w mediach informacje, szczególnie w przypadku tak traumatycznych i budzących skrajne emocje wydarzeń. Ocenę opisanej w artykule sytuacji pozostawiamy naszym Czytelnikom.

Artykuł powstał na bazie doskonałej pracy redakcji portali fact-checkingowych Tjekdet oraz PolitiFact.

Hamas dokonuje masakry w kibucu

7 października 2023 roku doszło do brutalnego ataku bojowników Hamasu na izraelskie terytoria przygraniczne. Oprócz festiwalu muzycznego celami były kibuce (spółdzielcze gospodarstwa rolne). Zazwyczaj mieszka w nich po kilkaset osób i stanowią one niewielką, w jakiejś mierze zamkniętą społeczność. To właśnie w jednym z nich, kibucu Kfar Aza, doszło do masakry ludności cywilnej.

Wizja lokalna w Kfar Aza

3 dni po ataku, 10 października zaproszono przedstawicieli mediów na miejsce zbrodni. Jak wskazują portale PolitiFact oraz Tjekdet, właśnie wtedy po raz pierwszy wieści o zdekapitowanych dzieciach w Kfar Aza pojawiły się na łamach izraelskiego kanału informacyjnego i24 News. Zostały one podane przez dziennikarkę Nicole Zedeck, która uzyskała je od izraelskich żołnierzy. Podczas swojego drugiego wejścia na antenę na żywo 10 października poinformowała, że w kibucu znaleziono dzieci z odciętymi głowami. Natomiast w trakcie ostatniego wejścia stwierdziła, że znaleziono ciała 40 dzieci. Część osób prawdopodobnie błędnie połączyła te dwie wypowiedzi dziennikarki i od nadinterpretacji tych słów wzięła początek omawiana narracja.

Zmanipulowane słowa Nicole Zedeck

Jednocześnie jednak w sieci krążyło zmanipulowane nagranie słów Nicole Zedeck. Zostało ono zaprezentowane w trakcie amerykańskiego programu radiowego The Clay Travis & Buck Sexton Show, podczas którego prowadzono rozmowę z dziennikarką. Poproszono ją, aby odniosła się do wiralowego nagrania, na którym podważane są słowa prezenterki o zdekapitowanych najmłodszych ofiarach. Fragment dotyczący tej sprawy zaczyna się w 4:50. Nicole Zedeck w odpowiedzi stwierdziła, że „obrzydliwe” jest domaganie się dowodów w postaci zdjęć i nagrań martwych dzieci. Dodając jednocześnie, że powinno się odnosić do całości, a nie fragmentów jej materiału z Kfar Aza.

Rzeczywiście, słowa Nicole Zedeck, które padły podczas zaprezentowanego nagrania, zostały wycięte i złączone tak, by zmienić ich kontekst. Usłyszeć je można w 5:30. Zostały one spreparowane w taki sposób, by zasugerować, że dziennikarka stwierdziła, iż na własne oczy widziała dzieci pozbawione głów. Jednak gdy przyjrzymy się oryginalnym reportażom z Kfar Aza, okazuje się, że wcale tak nie było. Do stworzenia zmanipulowanego nagrania wykorzystano dwa zdania z drugiego wejścia na antenę Nicole Zedeck. Znajduje się ono tutaj (poniżej osadzonego w artykule tweeta). Wykorzystane do manipulacji zdania usłyszeć można w 0:17 oraz 1:36. W rzeczywistości reporterka dwukrotnie podkreślała, że informacje o zdekapitowanych najmłodszych ofiarach otrzymała od izraelskich żołnierzy, ani razu nie twierdząc, że widziała je na własne oczy.

Doniesienia innych dziennikarzy

Francuska dziennikarka kanału LCI Margot Haddad potwierdziła doniesienia Nicole Zedeck, podając, że posiada zdjęcia i nagrania ze zdekapitowanymi dziećmi, jednak nigdy ich nie udostępni ze względu na ich brutalność. Podkreśliła jednocześnie, że łączna liczba ofiar jest nieznana i nie jest w stanie potwierdzić, ile dzieci zginęło.

Informacje o osobach z obciętymi głowami padły również z ust Nica Robertsona, dziennikarza CNN, choć nie stwierdził on, że dotyczy to konkretnie najmłodszych ofiar. Podobne stwierdzenia pojawiły się w artykule Reutersa i tutaj również nie sprecyzowano, których zabitych znaleziono zdekapitowanych.

Skąd się wzięła narracja?

Informacje te następnie trafiły do pozostałych mediów, zarówno zagranicznych, jak i polskich. Kfar Aza nazywano „izraelską Buczą”. Dziennik Fakt w nagłówku swojego artykułu jednoznacznie stwierdził, że „niemowlętom ścięto głowy”. Białoruski opozycyjny portal informacyjny Nexta na swoim profilu w serwisie X poinformował, że wszystkie 40 zamordowanych dzieci miało ścięte głowy. Tę samą liczbę powielił amerykański aktor żydowskiego pochodzenia, Noah Schnapp, pojawiła się ona także na TikToku. To właśnie ta liczba najczęściej krążyła w Internecie.

Czy Hamas ściął głowy 40 dzieciom? Analizujemy doniesienia medialne — Źródło: x.com

Na ten temat wypowiedział się również prezydent Stanów Zjednoczonych, Joe Biden, co spowodowało, że sprawa nabrała praktycznie ogólnoświatowego charakteru. Podczas konferencji prasowej stwierdził:

Nigdy tak naprawdę nie sądziłem, że zobaczę potwierdzone zdjęcia terrorystów obcinających głowy dzieciom.

W związku z takimi twierdzeniami media społecznościowe eksplodowały gorącymi dyskusjami na temat tych wydarzeń, generując skrajne emocje.

Hamas ściął głowy 40 dzieciom? Sprzeczne doniesienia

Jednak następnego dnia, 11 października, Biały Dom opublikował sprostowanie dotyczące słów Joe Bidena. Jak stwierdziła administracja prezydenta USA, w rzeczywistości nie widział on zdjęć, o których wspominał, i odnosił się tylko do doniesień medialnych. Natomiast dziennikarz Oren Ziv z izraelskiego +972 Magazine poinformował, że podczas swojej wizyty w Kfar Aza nie widział dowodów na fakt obcinania głów dzieciom. Również izraelscy żołnierze i dowódcy nie przekazali mu takiej informacji. Samuel Forey, francuski dziennikarz Le Monde i Le Soir, również nie był w stanie potwierdzić krążących w sieci doniesień. Opierając się na informacjach od rzecznika prasowego Sił Obronnych Izraela (IDF), turecki portal Anadolu przekazał, że izraelska armia również nie może poświadczyć, że taka sytuacja miała miejsce.

Następnego dnia, 12 października, CNN poinformowało, że przedstawiciele izraelskiego rządu nie są w stanie potwierdzić informacji o dekapitacji dzieci. Jednocześnie redakcja CNN również podkreśliła, że jej dziennikarze na miejscu nie widzieli dowodów na omawiane twierdzenia. Jednakże tego samego dnia Jerusalem Post podał informację „na podstawie zweryfikowanych zdjęć”, że doszło do obcinania głów dzieciom. Gazeta powołała się na zdjęcia w serwisie X udostępnione (UWAGA, drastyczne!) przez oficjalne konto premiera Izraela. Widzimy jednak na nich spalone szczątki niemowląt i nie sposób potwierdzić, czy miały one odcięte głowy.

Jak widać, w ciągu zaledwie trzech dni w sieci zaczęły krążyć sprzeczne informacje. Chaos informacyjny wokół zdarzeń w kibucu Kfar Aza był znaczny. Sytuacji nie poprawiały pełne emocji dyskusje w mediach społecznościowych.

Przedstawiciele IDF w mediach

11 października Jonathan Conricus, rzecznik IDF, podczas transmisji w serwisie X stwierdził „ze względną pewnością”, że dzieci pozbawiane były głów w kibucu Be’eri, kilkanaście kilometrów na południowy zachód od Kfar Aza. Natomiast Yossi Landau, szef organizacji ZAKA (zrzesza ona cywilne, ochotnicze zespoły reagowania kryzysowego) na południowy Izrael, w ciągu kilku dni przedstawiał swoje doświadczenia dotyczące omawianych wydarzeń.

Dnia 11 października powiedział, że osobiście widział zdekapitowane dzieci w Kfar Aza. 13 października w indyjskiej telewizji Republic World jednoznacznie stwierdził, że Hamas obcinał głowy najmłodszym. Natomiast 17 października w wywiadzie z CNN poinformował, że oglądał ciało nastolatka bez głowy. Tego samego dnia na łamach Fox News opisywał „skrajną przemoc”, również wobec najmłodszych, nie wspominając jednak o dekapitacjach. Podczas wywiadu w izraelskiej telewizji Now 14 z 24 października Landau powiedział, że osobiście przenosił ciała pomordowanych dzieci i niemowląt pozbawionych głów.

Jednocześnie w ciągu kilku dni od wizji lokalnej w Kfar Aza wielu innych przedstawicieli izraelskiego wojska podawało informacje o dekapitacjach najmłodszych cywilów. Wśród nich byli: rzecznik IDF — Libby Weiss, szef jednostki poszukiwawczo-ratowniczej IDF — Golan Vach, naczelny rabin IDF — Haim Weisberg oraz anonimowa osoba z biura prasowego IDF na Amerykę Północną.

Izraelskie i amerykańskie władze komentują wydarzenia

Jak już zostało wspomniane, prezydent USA Joe Biden komentował wydarzenia w Kfar Aza już 10 października. Sens jego wypowiedzi jednak musiał zostać wyklarowany przez biuro prasowe Białego Domu. 15 października podczas konferencji ponownie stwierdził, że Hamas obcinał głowy dzieciom. Trzy dni później również poruszył tę kwestię. Sekretarz stanu USA Antony Blinken 12 października opowiadał o tym, że przedstawiciele Izraela pokazywali mu zdjęcia z brutalnie zamordowanymi dziećmi, jednocześnie nie potwierdził, że pozbawiono je głów. Widział on tylko zdekapitowane ciała izraelskich żołnierzy.

Premier Izraela Benjamin Netanjahu 11 października mówił o zdekapitowanych najmłodszych ofiarach w Kfar Aza. Następnego dnia anonimowy przedstawiciel izraelskich władz, jak i (jak już zostało wspomniane wcześniej) IDF nie były w stanie potwierdzić doniesień o obcinaniu dzieciom głów w kibucu. Jednak Netanjahu zarówno podczas wizyty Bidena, jak i Blinkena wprost mówił o takich zdarzeniach. Zresztą tak samo jak wspomniani już wcześniej przedstawiciele sił zbrojnych. Oznacza to, że tylko 11 października wieczorem i następnego dnia izraelskie władze podawały, że nie są pewne krążących informacji, jednocześnie robiły to ustami anonimowych przedstawicieli. Jednakże zarówno dzień wcześniej, jak i dzień później narracja ze strony Izraela była jednoznaczna: Hamas dopuszczał się obcinania głów dzieciom. Nigdy jednak nie została podana dokładna liczba najmłodszych ofiar z takimi obrażeniami ani to, czy znaleziono je na terenie Kfar Aza, gdyż tu relacje nie były jednoznaczne.

20 października Krajowe Centrum Medycyny Sądowej Izraela zaprosiło dziennikarzy, by mogli obejrzeć ciała ofiar Hamasu. Agencja prasowa The Media Line potwierdziła (UWAGA, drastyczne!), że jej przedstawiciele widzieli podczas wizyty ciała dzieci pozbawione głów.

Na koniec należy zaznaczyć, że Hamas jednoznacznie zaprzeczył doniesieniom o dekapitacjach dzieci, nazywając je kłamstwami.

Podsumowanie

Czy Hamas w kibucu Kfar Aza ściął głowy 40 dzieciom? Liczba zawarta w tym pytaniu pochodzi z połączenia dwóch wypowiedzi izraelskiej dziennikarki, które padły podczas jej reportażu z Kfar Aza. W oficjalnych komunikatach strony izraelskiej nigdy nie podano, ile dokładnie dzieci pozbawiono głów. Media i internauci podawali tę liczbę bez weryfikacji tego, skąd się wzięła. Jednocześnie chaos informacyjny wokół tej sprawy bardzo utrudniał zorientowanie się w tym, co jest prawdą, a co nie. W powyższym artykule przedstawiliśmy fakty, jakie udało nam się zebrać w związku z masakrą w Kfar Aza. Wiele z nich zawiera sprzeczne doniesienia i nie sposób w tym momencie jednoznacznie stwierdzić, które można uznać za w pełni wiarygodne. W związku z tym na podstawie przedstawionych informacji nie da się wysnuć ostatecznych wniosków.

Źródła

Tjekdet: https://www.tjekdet.dk/faktatjek/har-hamas-halshugget-40-babyer-i-israelsk-kibbutz

PolitiFact: https://www.politifact.com/article/2023/nov/21/israel-hamas-war-what-we-know-about-beheaded-babie/

Anadolu: https://www.aa.com.tr/en/middle-east/israeli-army-says-it-does-not-have-confirmation-about-allegations-that-hamas-beheaded-babies-/3014787

CNN:

NBC News:

NPR: https://www.npr.org/2023/10/17/1206601854/israel-turns-to-dna-and-dental-imprints-to-identify-unrecognizable-bodies

The New York Times: https://www.nytimes.com/2023/10/15/world/middleeast/hamas-israel-mood-distrust.html

CBS News:

Fox News: https://www.foxnews.com/video/6339345751112

Administracja Białego Domu:

Departament Stanu USA: