Wojna w Ukrainie wciąż jest dominującym tematem w przestrzeni medialnej. Narracje mające wzbudzić niechęć lub wątpliwości co do przebywających w Polsce uchodźców cały czas są popularne w mediach społecznościowych. Jednym z takich przykładów jest film z TikToka, gdzie autorka zadaje kilka sugestywnych pytań dotyczących właśnie tego zagadnienia. Wiele z poruszonych zagadnień jest bardzo popularnych w mediach społecznościowych i było poruszanych już wielokrotnie. Postanowiliśmy więc się im przyjrzeć i przeanalizować w serii krótkich artykułów.
Film pojawił się kilka dni temu na platformie TikTok. Pochodzi on z kanału dagajarocka, którego tematami przewodnimi są astrologia czy magia. Temat Ukrainy praktycznie nie był na nim omawiany. Autorka jednak postanowiła nagrać film dotyczący tego zagadnienia, który cieszył się sporym zainteresowaniem. W nagraniu nie zaprezentowano konkretnych tez, jednak postawiono kilka sugestywnych pytań. Jest to popularna technika retoryczna, dzięki której teoretycznie autorce nie można zarzucić konkretnej agendy, bo ona „tylko zadaje pytania”. Jednak jak sama przyznaje na końcu filmu: „żaden Ukrainiec nie będzie moim bratem”. Film w sporej części oparty jest również na dowodach anegdotycznych, a twierdzenia tam zawarte nie posiadają konkretnego źródła. Nagranie na ten moment zostało usunięte z TikToka. Jednak twierdzenia w nim zawarte są bardzo popularne w mediach społecznościowych, dlatego też postanowiliśmy się im przyjrzeć.
W niniejszym tekście zajmiemy się pierwszym pytaniem, jakie pada w omawianym nagraniu: „Dlaczego są wywożone z Polski samochody na taką skalę do kraju objętego wojną?”. Tak zadane pytanie ma wzbudzać wątpliwości u odbiorcy i podważać intensywność konfliktu. Pośrednio sugeruje też, że wojna może być wręcz opłacalna dla Ukrainy. Takie narracje są prezentowane od dłuższego czasu (tutaj przykład), dlatego nie należy twierdzeń takich, jak te na omawianym filmie, bagatelizować. Wpisują się one w szersze treści dezinformacyjne oraz propagandowe. Oczywiście są one pozbawione podstaw, a gospodarcza sytuacja Ukrainy jest bardzo ciężka. Odpowiedź na zadane w filmie pytanie jest stosunkowo prosta, a zarazem prozaiczna i wiąże się z dość oczywistymi mechanizmami rynkowymi. Poniżej można zobaczyć dodatkowe przykłady powyższej narracji, pośród komentarzy pod postem TVP3 Rzeszów omawiającym korki na przejściu granicznym do Ukrainy.
Zniesienie cła
Powodem, dla którego import samochodów do Ukrainy w trakcie wojny wzrósł gwałtownie, było tymczasowe zniesienie cła, akcyzy i podatku VAT na używane samochody przez tamtejsze władze. Celem tego przepisu było nadrobienie spowodowanych wojną strat w parku samochodowym sił zbrojnych oraz użytkowników cywilnych. Wyżej wymienione opłaty stanowić mogą nawet 30% wartości sprowadzanego auta. Trudno się zatem dziwić, że w tym okresie sprowadzano samochody masowo, nawet w trakcie konfliktu zbrojnego.
Przez pierwsze dwa miesiące inwazji zniszczonych zostało około 220 tysięcy pojazdów. Przepis o zniesieniu opłat wszedł w życie na początku kwietnia 2022 roku. Przyniósł on bardzo gwałtowny wzrost importu samochodów używanych. W marcu 2022 roku sprowadzono zaledwie 2000 aut. Jednak w okresie od 9 kwietnia do 19 maja bieżącego roku do Ukrainy trafiło ponad 90 tysięcy używanych pojazdów. Opłaty zostały przywrócone przez ukraińskie władze z dniem 1 lipca 2022 roku. Wywołało to niezadowolenie i protesty, między innymi na przejściu granicznym w Zosinie. Efektem był przewidywalny, 7-krotny spadek importu używanych samochodów. W okresie od kwietnia do końca czerwca sprowadzono do Ukrainy ponad 202 tysiące używanych pojazdów.
Import z Polski
Spora część sprowadzanych aut pochodziła z Polski. Według szacunków w pierwszym półroczu było to 36,9% wszystkich ściągniętych do Ukrainy samochodów używanych (z czego w okresie od stycznia do marca import był wielokrotnie niższy niż potem). W pierwszej trójce aut z Polski znalazły się następujące modele: Volkswagen Passat, Volkswagen Golf oraz Skoda Octavia. Wśród modeli, które znalazły się w pierwszej piętnastce, średnia cena przekraczająca 20 tysięcy złotych dotyczyła tylko jednego modelu (Audi A6). Według specjalistów z Instytutu Badań Rynku Motoryzacyjnego Samar wpływ na tak duży import aut z Polski miały następujące czynniki:
(…) korzystne położenie geograficzne: dostawa aut na Ukrainę jest łatwiejsza i tańsza; dość duży wybór używanych samochodów w przystępnej kategorii cenowej; liczba ogłoszeń o sprzedaży poszczególnych modeli – zwłaszcza diesla – która może być nawet większa niż w Niemczech.
Zwrócono również uwagę na mniejszą barierę językową między Polakami a Ukraińcami, która może stanowić problem w kontaktach ze sprzedawcami zachodnimi. Poza tym procedury biurokratyczne nie są skomplikowane, a zakup nie zajmuje dużo czasu. Nie ma więc nic zaskakującego w tym, że osoby z naszego kraju chętnie sprzedawały samochody w dobrych cenach, mogąc ominąć długotrwały proces poszukiwania kupca. Ukraińcy natomiast mogli sprowadzać samochody stosunkowo tanio i łatwo. Dla obu stron sytuacja była po prostu korzystna. Za całym procesem nie stoi więc żaden tajemniczy mechanizm, a prosta kalkulacja rynkowa, która działa nawet pomimo trwającej wojny.
Samochody dla wojska
Poza sprowadzaniem używanych aut w celach sprzedażowych pewną ich część przekazywano, zazwyczaj za darmo, w ręce ukraińskich sił zbrojnych. Nie znamy jednak konkretnych statystyk. Z oczywistych względów wśród nich królowały samochody terenowe, szczególnie pick-upy. W Polsce liczne instytucje, jak i osoby prywatne organizowały zbiórki i przekazywały pojazdy za wschodnią granicę. Są one bardzo pożądane przez żołnierzy na froncie, bo mogą służyć do zwiadu, szybkiego transportu małych oddziałów czy błyskawicznej ewakuacji rannych. Ich żywotność jest krótka, w związku z czym bardzo potrzebny jest ich ciągły napływ do jednostek prowadzących walki. 22 takie samochody przekazali na przykład polscy leśnicy. Również osoby prywatne podejmują takie działania, są to zarówno Ukraińcy mieszkający w Polsce, jak i sami Polacy. Wśród nich jest dziennikarz i reporter Jacek Hugo-Bader czy Mateusz Wodziński, znany szerzej jako Exen. Jednak działań mających pozyskać samochody terenowe dla Ukrainy jest bardzo wiele, w Internecie można znaleźć dziesiątki zbiórek na ten cel.
Podsumowanie
Wśród technik manipulacyjnych mających za zadanie wzbudzać niesnaski między Ukraińcami a Polakami są również te mniej oczywiste. Jedną z nich jest zadawanie pozornie niewinnych pytań, których celem w rzeczywistości jest wzbudzenie wątpliwości i niepewności wobec omawianego tematu. Dobrym przykładem prób takiej manipulacji jest omawiany film z TikToka. Wbrew sugestiom masowe sprowadzanie samochodów z Polski dotyczy tylko pojazdów używanych. Do tego trwało ono w określonym okienku czasowym, kiedy ukraińskie władze zniosły opłaty na import aut. Straty w parku samochodowym naszego wschodniego sąsiada są jednak bardzo wysokie i nadrobienie ich może zająć całe lata. Część z pojazdów używanych sprowadzanych do Ukrainy przeznaczona jest dla sił zbrojnych.
Źródła
Instytut Badań Rynku Motoryzacyjnego Samar:
- https://www.samar.pl/__/3/3.a/115130/Ukraina–zerowa-odprawa-celna-zosta-a-zniesiona–Jak-wp-ynie-to-na-ukrai-ski-rynek-samochodowy-.html?12p.s=428075782.8&12p.a=115130&locale=pl_PL
- https://www.samar.pl/__/3/3.a/115625/Ukraina–import-u-ywanych-samochod-w-spad–7-krotnie.html?12p.s=428075782.8&12p.a=115625&locale=pl_PL
- https://www.samar.pl/__/3/3.a/115629/Ukraina–import-aut-z-Polski.html?12p.s=428075782.8&12p.a=115629&locale=pl_PL
Rzeczpospolita: https://www.rp.pl/gospodarka/art37032071-wojna-w-ukrainie-wstepny-koszt-odbudowy-zniszczen
Auto Świat: https://www.auto-swiat.pl/wiadomosci/aktualnosci/ukraincy-wywoza-z-polski-passaty-bez-cla-lista-aut-sciaganych-do-ukrainy/sfgpg8k#slajd-1 oraz https://www.auto-swiat.pl/wiadomosci/aktualnosci/jacek-hugo-bader-organizuje-samochody-dla-zolnierzy-w-ukrainie-rozmowa/11pymw5
Infor: https://mojafirma.infor.pl/moto/wiadomosci/rynek/5470033,Wywoz-auta-na-Ukraine.html
Radio Lublin: https://radio.lublin.pl/2022/05/polscy-lesnicy-wspieraja-ukraine-przekazano-10-samochodow-terenowych/
Gazeta Wrocławska: https://gazetawroclawska.pl/wroclawianin-sprowadza-karetki-oraz-samochody-terenowe-z-europy-zachodniej-i-wysyla-je-na-ukraine-zobacz-je-na-zdjeciach/ar/c1-16115127
Spider’s Web: https://spidersweb.pl/2022/08/polak-pomaga-ukrainie-paszport.html
