Pierwszego czerwca media społecznościowe zaczęły obiegać informacje, jakoby granatniki AT-4 z Ukrainy trafiały do meksykańskich karteli. Na dowód prezentowano film, na którym widoczny jest członek organizacji przestępczej niosący właśnie tę broń. Twierdzenia te jednak podawane są bez żadnych dowodów na to, że uzbrojenie pochodzi z Ukrainy. Wpisują się one także w narracje promowane przez Kreml od początku pełnoskalowej inwazji.
Brak dowodów
Więcej o naszym systemie oceniania:Jedną z osób, które nagłośniły całą sprawę, był Vivek Ramaswamy, startujący w prawyborach na kandydata Republikanów do stołka amerykańskiego prezydenta. Oparł się on na twierdzeniach zawartych na indyjskim portalu Firstpost. Z kolei Firstpost powołuje się na rosyjskie propagandowe medium RT. Wszystko więc wskazuje na to, że fałszywe informacje pochodzą od kremlowskich propagandystów.
Szybko narracje o granatniku w rękach meksykańskich karteli zaczęły podbijać amerykańskiego Twittera. Niedługo później trafiły do Polski, gdzie udostępniały je konta znane z szerzenia prorosyjskich i antyukraińskich treści. Wśród nich znalazł się użytkownik @coolfonpl, który przez organizacje factcheckingowe wielokrotnie był identyfikowany jako wektor wejścia kremlowskiej propagandy do polskiej infosfery.
Co widzimy na filmie?
Nagranie i jego fragmenty krążące w mediach społecznościowych pochodzą z programu informacyjnego meksykańskiej telewizji Milenio TV. Informację prezentowała dziennikarka Azucena Uresti, a całe nagranie materiału możemy znaleźć na jej twitterowym profilu. Na filmie z 31 maja 2023 widzimy członka Grupo Escorpión. Grupę można rozpoznać po charakterystycznym logo, które widoczne jest na wideo. Grupo Escorpión jest zbrojnym ramieniem Cártel del Golfo, jednego z najpotężniejszych karteli w Meksyku. Gangster niesie na ramieniu granatnik przeciwpancerny. Sam film nagrany został przez jednego z członków gangu w meksykańskim stanie Tamaulipas. Grupo Escorpión odpowiedzialna była między innymi za porwanie czwórki amerykańskich obywateli i zamordowanie dwójki z nich w marcu tego roku.
Należy dodać, że konto @CitizenFreePres na Twitterze, które powielało fałszywe narracje, zmanipulowało również wypowiedź Azuceny Uresti. Prezenterka nie sugerowała, że broń pochodzi z Ukrainy. Podała naszego wschodniego sąsiada po prostu jako przykład kraju, który używa tego typu granatników.
Granatniki AT-4 z Ukrainy?
Wbrew informacjom, które powiela Vivek Ramaswamy czy Firstpost, na filmie widoczny jest szwedzki granatnik AT-4, a nie amerykańska wyrzutnia przeciwpancernego pocisku kierowanego FGM-148 Javelin. Większość z pozostałych kont powielających omawianą dezinformację podało właściwy model uzbrojenia. Precyzyjnie rzecz biorąc, granatnik zaprezentowany na nagraniu jest zmodyfikowaną wersją licencyjną AT-4, czyli M136 produkowaną w USA. Na Ukrainę trafiło co najmniej 6000 sztuk tej broni. Jest to też znacznie tańsze uzbrojenie niż FGM-148 Javelin.
Nie ma żadnych dowodów na to, że egzemplarz M136 widoczny na filmie pochodzi z Ukrainy. Meksykańskie kartele już wcześniej miały go w posiadaniu. Tutaj zobaczyć można nagranie z marca 2022 roku. Natomiast na innym filmie widoczny jest amerykański granatnik poprzedniej generacji, czyli M72 LAW. Wszystko wskazuje na to, że tego typu uzbrojenie trafia do meksykańskich karteli już od dawna. Najprawdopodobniej jego miejscem pochodzenia jest Ameryka Południowa, gdzie armie krajów takich jak Brazylia, Argentyna oraz Chile mają je na wyposażeniu. Podobnie jak grupa partyzancka — Rewolucyjne Siły Zbrojne Kolumbii. Jak wskazuje raport z 2009 roku, ze względu na wysoki poziom korupcji oraz obecność różnych paramilitarnych grup broń regularnie była wykradana lub wykupywana od wojskowych, skąd trafiała na czarny rynek.
Wyprowadzanie broni z magazynów, choć rzadziej, zdarza się także w USA. Śledztwo Associated Press z 2021 roku wykazało, że skradzione wyposażenie US Army trafiało do gangów i karteli w Ameryce. Wśród nich były również granatniki przeciwpancerne, które następnie dotrzeć mogły do Meksyku. W związku z tym nie ma nic dziwnego w tym, że meksykańskie kartele dzięki swoim szerokim możliwościom są w stanie tego typu uzbrojenie zdobyć. Zdecydowanie łatwiej też jest je przemycić z sąsiednich krajów niż z odległej, objętej wojną Ukrainy.
Granatniki AT-4 z Ukrainy nie trafiają na czarny rynek
Ciekawe wnioski płyną z szerokiego raportu z marca 2023 roku stworzonego przez Global Initiative Against Transnational Organized Crime, eksperckiej organizacji zajmującej się opracowywaniem strategii przeciwdziałania przestępczości zorganizowanej. Raport wskazuje, że nie ma poważnego odpływu uzbrojenia z armii ukraińskiej na czarny rynek. Jak dotąd, Siły Zbrojne Ukrainy skutecznie powstrzymują tego typu proceder. W tekście znajduje się ostrzeżenie, że ryzyko takiego zjawiska wzrośnie po zakończeniu konfliktu, ale póki co narracje tworzone przede wszystkim przez rosyjską propagandę nie mają pokrycia w rzeczywistości.
Podsumowanie
Po raz kolejny kremlowska propaganda próbuje oskarżać Ukrainę o sprzedaż broni na czarnym rynku. Znów jednak nie ma żadnych dowodów na poparcie tych tez. Meksykańskie kartele narkotykowe już od dawna posługują się granatnikami przeciwpancernymi, jak i wieloma innymi rodzajami uzbrojenia. Pochodzi ono przede wszystkim z Ameryki Południowej, gdzie korupcja i lokalne niepokoje powodują, że duże ilości broni trafiają na czarny rynek. Specjaliści wskazują, że póki co ukraińskie władze skutecznie powstrzymują proceder odpływu broni z sił zbrojnych do organizacji przestępczych.
Źródła
Military Today: http://military-today.com/firearms/m136.htm
CNN: https://edition.cnn.com/2022/03/15/politics/biden-military-assistance-ukraine/
Newsweek: https://www.newsweek.com/video-mexican-cartels-ukraine-sourced-javelin-launcher-debunked-1804093
Small Arm Survey: https://www.smallarmssurvey.org/sites/default/files/resources/SAS-WP7-Surplus-Arms-in-South-America.pdf
Global Initiative Against Transnational Organized Crime: https://globalinitiative.net/wp-content/uploads/2023/03/Mark-Galeotti-and-Anna-Arutunyan-Peace-and-proliferation-The-Russo-Ukrainian-war-and-the-illegal-arms-trade-GI-TOC-March-2023.pdf
