Bez wątpienia jednym z najgorętszych tematów debaty publicznej ostatnich dni jest kwestia zboża z Ukrainy zalegającego w polskich magazynach. Jednym z lejtmotywów w dyskusji jest tzw. „zboże techniczne”. W artykule wskazujemy na brak wcześniejszego wykorzystywania i funkcjonowania tego określenia.
Chociaż w ostatnich dniach jest to jeden z częściej używanych terminów dotyczących zboża, to wcześniej to pojęcie praktycznie nigdy nie było wykorzystywane. Na pytanie Portalu Spożywczego o to, czym jest „zboże techniczne”, Krzysztof Gwiazda, prezes Zarządu Polskiego Związku Pracodawców Przemysłu Zbożowo-Młynarskiego, odpowiada:
Jeszcze do niedawna pojęcie „zboże techniczne” nie istniało w naszym słowniku branżowym. Podejrzewam, że zostało ono wymyślone przez kilka firm spośród sprowadzających zboże z Ukrainy, prawdopodobnie by mogły one uniknąć kontroli i czekania na granicy polsko-ukraińskiej.
Niżej przedstawiamy wykres z Google Trends dotyczący częstości wyszukiwania frazy:
Na wykresie liczby reprezentują poszczególne zainteresowania w wyszukiwaniu względem najwyższego punktu na wykresie. Wartość 100 oznacza najwyższą popularność hasła. Wartość 0 wskazuje, że dla danego hasła nie ma wystarczających danych.
Zboże techniczne po raz pierwszy
Po raz pierwszy termin ten został użyty podczas posiedzenia Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 października 2022 r. Wtedy to minister rolnictwa i rozwoju wsi Henryk Kowalczyk mówił:
Natomiast na jeszcze jedną rzecz, która pewnie budzi ostatnio niepokój, chcę zwrócić uwagę. Pojawiły się pewne problemy i sygnały mówiące o tym, że pojawia się transport tzw. technicznego zboża z Ukrainy. Jesteśmy po rozmowach z Krajową Administracją Skarbową, aby ten proceder bardzo mocno okiełznać, tak to powiem, bo nie chodzi o to, żeby nie odbywał się transport technicznego zboża, tylko żeby techniczne zboże nie zamieniało się w zboże konsumpcyjne lub paszowe, bo na tym praktycznie polega cały problem.
Jako pierwsza poddała w wątpliwość to określenie poseł Dorota Niedzielna z Koalicji Obywatelskiej:
Panie premierze, przepraszam bardzo, ja po prostu jestem z zawodu lekarzem weterynarii i nie bardzo wiem, co to znaczy „zboże techniczne”. Pytałam już panów, o co chodzi ze zbożem technicznym i jaki to jest procent?
Termin „zboże techniczne” został wprowadzony po raz pierwszy już w kontekście problemów związanych z działaniami pomocowymi na rzecz ukraińskiego zboża i od samego początku budził dużo kontrowersji oraz niejasności.
Zboże techniczne w mediach
Pierwszym tekstem, który dotyczył zboża technicznego, był artykuł pt. Groźny proceder. „Zboże techniczne” z Ukrainy u nas zmienia się w konsumpcyjne opublikowany 06.11.2022 na łamach Agropolski. W tekście opisywano proces zmiany kategorii „zboża technicznego” na konsumpcyjne i paszowe już po przekroczeniu granicy. Natomiast po raz pierwszy „zboże techniczne” do mediów społecznościowych trafiło dzięki użytkownikowi Twittera Pol (II):
Brak zboża technicznego na giełdzie
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi od 2019 roku w każdy czwartek wydaje biuletyny informacyjne zawierające dane o poziomie cen artykułów rolno-spożywczych zbieranych przez samo Ministerstwo, ośrodki doradztwa rolniczego, izby rolnicze oraz rynki hurtowe i giełdy rolnicze. Biuletyny mają charakter branżowy i dotyczą rynków: drobiu, jaj spożywczych, mleka, roślin oleistych, owoców i warzyw świeżych, wieprzowiny, wołowiny, baraniny, cukru, pasz, chmielu tytoniu i zbóż.
W biuletynie dotyczącym zbóż widnieją tylko dwie kategorie: zboże konsumpcyjne oraz zboże paszowe: odpowiednio za okres 31.12.2018 – 06.01.2029: oraz 03-09.04.2023
Sprawdziliśmy także, jakie kategorie zboża są skupowane i funkcjonują w handlu. W tym wypadku także znajdziemy tylko dwie kategorie:
Nasza redakcja zwróciła się także z pytaniem o „zboże techniczne” do firmy Elewarr, państwowej spółki posiadającej jedne z największych elewatorów i magazynów zbożowych. Ta jednak nie chciała komentować sprawy i udzielić jakiegokolwiek komentarza.
Zboże techniczne to nie biopaliwo
Jeden z kontekstów użycia tego terminu dotyczy biopaliw. W artykułach Rzeczpospolitej i Gazety Wyborczej z 11 kwietnia pada stwierdzenie, że zboże, które trafiło do polskich młynów, nie nadawało się do zastosowań konsumpcyjnych i było przeznaczone do produkcji biopaliw, m.in. pelletu. Stwierdzenie to wprowadza w błąd. Surowce wykorzystywane do produkcji biopaliw pozyskuje się z produktów ubocznych oraz pozostałości po produkcji i przetwarzaniu produktów roślinnych i zwierzęcych, w tym pozostałości młynarskich (np. pyłu po zmieleniu ziaren czy plewy), a nie ziaren. Pellet to z kolei biopaliwo uzyskane w procesie granulacji biomasy. Do produkcji pelletu wykorzystuje się przede wszystkim odpady leśne, ścinki, trociny czy drewno nienadające się do innej obróbki oraz słomę.
Podsumowanie
„Zboże techniczne” zostało wprowadzone już w kontekście problemów i niejasności związanych z działaniami pomocowymi na rzecz zboża z Ukrainy. Natomiast do debaty publicznej został wprowadzony pod koniec 2022 roku, kiedy to rozpoczęła się tzw. afera zbożowa. Jest to pojęcie niewystępujące wcześniej w języku branżowym oraz niemające odzwierciedlenia ani w handlu, ani w przemyśle rolno-zbożowym.
Źródła
Agrofakt: https://www.agrofakt.pl/notowania/28-pszenica-paszowa/
European Pellet Council: https://epc.bioenergyeurope.org/
Farmer.pl: https://www.farmer.pl/agroskop/zboza/#subpageEntryMore
Kancelaria Sejmu. Biuro Komisji Sejmowych: https://orka.sejm.gov.pl/zapisy9.nsf/0/CEC02CBD8A0634C2C12588EE004D2C96/%24File/0311709.pdf
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi: https://www.gov.pl/web/rolnictwo/rynek-zboz
Portal Spożywczy: https://www.portalspozywczy.pl/zboza/wiadomosci/nie-spozywcze-i-nie-paszowe-czym-wlasciwie-jest-zboze-techniczne-wywiad,222427.html
