Po raz kolejny Internet obiega popularny łańcuszek, tym razem dotyczący szejka Raszida. Według powielanej historii, szejk miał udzielić wywiadu, w którym opowiadał, jaka przyszłość czeka jego rodzinę i kraj. Stwierdził, że jego prawnuk zamiast w luksusowych samochodach będzie jeździł na wielbłądzie, gdyż „trudne czasy tworzą silnych ludzi, silni ludzie tworzą łatwe czasy. Łatwe czasy tworzą słabych ludzi, słabi ludzie tworzą trudne czasy.” Cytat jest jednak częściowo nieprawdziwy, a osoba widoczna na zdjęciach to nie szejk Raszid.
Temat poruszały już redakcje AFP Fact Check oraz AAP.
W większości fałsz
Więcej o naszym systemie oceniania:Co jest fałszem?
Druga część wypowiedzi, dotycząca 'trudnych czasów' pochodzi z powieści science fiction. Zdjęcie umieszczane przy niektórych postach nie przedstawia szejka Raszida.
Co jest prawdą?
Szejk Raszid prawdopodobnie przytaczał anegdotę o wielbłądzie, jednak w innym kontekście.
Łańcuszek pojawiał się w wielu miejscach. Udostępniany był na całym świecie, krążył przede wszystkim w języku angielskim (przykłady tu, tu czy tu). W ostatnim czasie trafił również do Polski. Użytkownicy dzielili się nim na różnych grupach na Facebooku. Wpis został również powielony przez Dodę (choć bez zdjęcia), gdzie uzyskał tysiące reakcji.
Słowa szejka
Najprawdopodobniej autorem cytatu o wielbłądzie jest Raszid bin Saeed Al Maktoum. Był on wiceprezydentem oraz premierem Zjednoczonych Emiratów Arabskich, a także emirem Dubaju. Żył w latach 1912 – 1990. To za jego rządów Dubaj rozwinął się do rozmiarów nowoczesnej metropolii, a szejk Raszid uważany jest za głównego architekta intensywnej rozbudowy miasta. Graeme Wilson, pisarz specjalizujący się w temacie Bliskiego Wschodu na łamach AAP potwierdził, że rzeczywiście była to anegdota opowiadana przez emira. Informacje zdobył od jego nieżyjącego już syna, Hamdana bin Raszida Al Maktoum oraz doradcy szejka Raszida do spraw żeglugi morskiej, George’a Chapmana. Nie można jednak uznać tego za dowód rozstrzygający.
Kontekst wypowiedzi emira jest zupełnie inny, niż ten przedstawiany w internetowym łańcuszku. Omawiane słowa miały paść podczas spotkania Majlis (czyli Rady) szejka Raszida, zwanej arabskim Camelotem. Grupa ta była złożona z pochodzących z całego świata specjalistów, którzy mieli pomóc w rozwoju Dubaju. To właśnie te osoby, na czele z emirem odpowiadały za tworzenie i realizowanie planu rozwoju miasta. To podczas jednego ze spotkań rady, szejk Raszid miał powiedzieć anegdotę o wielbłądzie, dając znać, że Dubaj nie może opierać się tylko na produkcji ropy naftowej. Prędzej czy później czas prosperity państw arabskich miał się zakończyć, a wówczas potrzebna była zróżnicowana i silna gospodarka. Celem szejka Raszida było uniknięcie powrotu do czasów, w których ludzie musieli poruszać się na wielbłądach ze względu na brak ropy naftowej.
Ahmed Zaki Yamani
Jednak szejk Raszid nie jest jedyną osobą, której przypisuje się autorstwo tego cytatu. Oxford Reference Library podaje jako autora tych słów (obok szejka Raszida), saudyjskiego szejka Ahmeda Zakiego Yamaniego. Był on szefem Ministerstwa Ropy Naftowej i Surowców Mineralnych oraz przedstawicielem Arabii Saudyjskiej w OPEC. Odegrał dużą rolę w zażegnaniu kryzysu naftowego w 1973 roku.
Szejk Yamani wypowiadał się w bardzo podobnym tonie do szejka Raszida. To może być jedną z przyczyn, dla których to jemu jest przypisywane autorstwo cytatu. Jego najsłynniejszymi słowami były te wypowiedziane w 2000 roku: „Epoka Kamienia nie skończyła się ze względu na brak kamieni, a Epoka Ropy skończy się, ale nie z powodu braku ropy”. Miało to być odniesienie do tego, że odejście od wykorzystania ropy naftowej może nastąpić wcześniej z wielu różnych czynników (np. alternatywne źródła energii), niż wyczerpanie się pokładów surowca.
Podsumowując, wydaje się, że większe prawdopodobieństwo autorstwa anegdoty o wielbłądzie należy przypisać szejkowi Raszidowi, gdyż dwie osoby z jego otoczenia potwierdziły, że słyszały od niego tę historię. Jednakże żadnego z dowodów nie można uznać za rozstrzygający z uwagi na brak odpowiednich źródeł pierwotnych.
Cytat z powieści science fiction
„Trudne czasy tworzą silnych ludzi, silni ludzie tworzą łatwe czasy. Łatwe czasy tworzą słabych ludzi, słabi ludzie tworzą trudne czasy.” Cytat ten nigdy nie został wypowiedziany przez szejka Raszida. W rzeczywistości pochodzi z powieści science fiction „Those Who Remain: A Postapocalyptic Novel”, napisanej przez amerykańskiego pisarza G. Michaela Hopfa. Tutaj można znaleźć przykładową analizę tego cytatu. Od 2016 roku, kiedy wydano powieść, słowa te wielokrotnie trafiały do różnego rodzaju memów i postów. Nie mają one nic wspólnego z żadnym z arabskich przywódców.
Nieprawdziwe zdjęcie
Do krążącego w sieci postu często dodawane są zdjęcia przedstawiające kogoś, kto rzeczywiście wygląda na szejka. Różne osoby dodawały inne fotografie, ale wszystkie przedstawiały tego samego człowieka. Przykład takich postów znajdziemy tutaj czy tutaj. Poniżej znajduje się screen udostępnionego, wraz ze zdjęciem, łańcuszka w grupie „Poparcie dla Olgi Tokarczuk”.
Osoba widoczna na fotografiach, to nie szejk Raszid, a jego syn – Muhammad ibn Raszid Al Maktum. Jest on aktualnym premierem i wiceprezydentem Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Część osób podawała również, że cytat pochodzi z wywiadu BBC, umieszczając wraz z łańcuszkiem stopklatkę z tej rozmowy (przykład tutaj). O ile widoczna stopklatka, faktycznie jest fragmentem wywiadu BBC z szejkiem Muhammadem, to cytowane słowa nigdy w nim nie padły. Rozmowę obejrzeć można tutaj.
W jej trakcie poruszane były różne tematy, od spraw gospodarczych i bańki kredytowej po przestrzeganie praw człowieka w Dubaju. Mimo tego, że w pewnym momencie padło pytanie o przyszłość miasta, to szejk Muhammad nie opowiedział anegdoty o wielbłądzie. Stwierdził, że chciałby, aby Dubaj został „numerem jeden i najszczęśliwszym narodem”.
Kontrowersje wokół szejka
Muhammad ibn Raszid Al Maktum jest osobą bardzo kontrowersyjną, ze względu na jego sytuację rodzinną. W 2000 roku, podczas wizyty rodziny królewskiej w Wielkiej Brytanii, 19-letnia wówczas córka szejka, Shamsa uciekła. Została następnie porwana na rozkaz swojego ojca z Cambridge w Anglii i zabrana do Dubaju. Jej siostra, Latifa w 2018 roku potwierdziła, że Shamsa jest w Dubaju, ale jej stan jest zły i przebywa pod ścisłą kontrolą. Miała być odurzana nieznaną substancją, aby uniemożliwić jej kolejną ucieczkę. Od 21 lat nie pojawiła się publicznie ani razu.
W tym samym roku, sama Latifa próbowała uciec z kraju, twierdząc, że jej ojciec pozbawia swoje dzieci wolności i próbuje mieć nad nimi pełną kontrolę. Przebywanie w Dubaju nazwała „ciągłymi torturami”. Została zatrzymana przez indyjską straż graniczną i zawrócona do ojczyzny, gdzie ślad po niej zaginął. Rozpoczęto wówczas kampanię #FreeLatifa. Została ona zakończona w 2021 roku, kiedy potwierdzono, że po trzech latach Latifa może wreszcie podróżować po świecie i cieszy się większym zakresem wolności, niż dotychczas.
Żona szejka Muhammada, księżna Haya również uciekła w 2019 roku, zabierając ze sobą dwójkę dzieci. Tym razem jednak próba powiodła się, a księżna do dzisiaj przebywa w Wielkiej Brytanii. Podjęła taką decyzję po tym jak zaczęła być zastraszana, gdy próbowała się dowiedzieć o losie Shamsy i Latify. W 2021 roku sąd w Wielkiej Brytanii orzekł, że szejk Muhammad jest winny międzynarodowych porwań dwóch córek i zastraszania własnej małżonki.
Podsumowanie
Jak w wielu internetowych łańcuszkach, również w tym przypadku mamy zmieszane cytaty zmyślone lub wypowiedziane przez inne osoby, z tymi częściowo prawdziwymi. Pierwsza część omawianych wpisów to najprawdopodobniej faktyczne słowa szejka Raszida. Prezentowane są one jednak w zupełnie innym kontekście niż pierwotny. Druga część została jednak zaczerpnięta z powieści sciene fiction i od kilku lat jest popularnym w wielu miejscach memem. Dołączane często do postów zdjęcie nie przedstawia szejka Raszida, a jego syna, szejka Muhammada. Jak zawsze zalecamy, żeby do wszelkich internetowych łańcuszków podchodzić z dużą dozą sceptycyzmu.
Źródła
AFP Fact Check: https://factcheck.afp.com/sheikh-mohammed-did-not-say-great-grandson-will-be-back-camel-2014-interview
AAP: https://www.aap.com.au/dubai-sheikhs-words-lost-in-translation-with-viral-quote/
Al Shindagah: https://www.alshindagah.com/mayjun2006/camelot.html
The Irish Times: https://www.irishtimes.com/life-and-style/travel/long-haul/sultans-of-bling-1.764529
Oxford Reference Library: https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780191866692.001.0001/q-oro-ed6-00017466
The New York Times: https://www.nytimes.com/2021/02/23/business/ahmed-zaki-yamani-dead.html
Wywiad BBC: https://www.youtube.com/watch?v=MeDb2nU9jKU&t=374s
The Guardian:
- https://www.theguardian.com/business/2000/nov/15/12
- https://www.theguardian.com/world/2021/jul/21/data-leak-raises-new-questions-over-capture-of-princess-latifa
- https://www.theguardian.com/global-development/2021/aug/10/princess-latifa-campaigners-disband-after-cousin-says-she-is-happy-and-well
- https://www.theguardian.com/world/2020/mar/05/dubai-ruler-sheikh-mohammed-organised-kidnapping-of-his-children-uk-court-finds
