Kilka dni temu w polskim Internecie zaczęła krążyć informacja jakoby WHO próbowała przekupić prezydenta Madagaskaru, Andry Rajoelina. W zamian za 20 milionów dolarów miał umieścić w promowanym przez siebie lekarstwie na COVID-19 groźne toksyny. Miało to spowodować, że ludzie przestaną zażywać produkowany na Madagaskarze specyfik (lub będą od niego umierać) i zaczną przyjmować szczepionki. Prezydent podobno się na to nie zgodził i opowiedział o całej sytuacji mediom.
Dodał również, że Europejczycy wykorzystali jego własny specyfik, zatruwając go, by nieświadome osoby umierały od niego, tak jak od szczepionek. Prezydent miał też ogłosić, że Madagaskar opuści Światową Organizację Zdrowia. Problem w tym, że Andry Rajoelina nigdy nic takiego nie powiedział. Aktualnie współpracuje z WHO, by przeprowadzić badania kliniczne promowanego przez siebie leku.
Sprawę dementowały już redakcje Rappler, AFP Fact Check, Demagog czy Factly.
Informacje na ten temat powielane były w wielu miejscach. Pierwotnym źródłem najprawdopodobniej jest gazeta Tanzania Perspective, która w maju 2020 opublikowała te wieści. Zdjęcie z okładki było udostępniane między innymi na Facebooku. Gazeta znana jest z publikowania fałszywych i niesprawdzonych treści. W Polsce informacje pojawiły się między innymi na spiskowym portalu Odkrywamy Zakryte. Fake news ponownie trafił do naszego kraju w lipcu 2021 roku. Udostępniany był między innymi przez Klub Inteligencji Polskiej. Treści te powielał na Twitterze również Piotr Schramm, prawnik znany z szerzenia antyszczepionkowych informacji.
Łapówka od WHO?
Wiele wpisów w mediach społecznościowych nie jest w stanie zaprezentować jednego, konkretnego źródła, z którego pochodziłyby omawiane słowa. Jak wskazuje portal Rappler, często jako źródło wskazywano ten wywiad na kanale France24. Tanzania Perspective, gazeta, która jest jednym z głównych źródeł fake newsa, nie podała skąd zaczerpnęła omawiane słowa. Jednak gazeta Fahari Yetu, która wydawana jest przez ten sam podmiot co Tanzania Perspective, w swoim tekście powoływała się na słowa z programu France24. Wszystko wskazuje na to, że to właśnie stąd wziął się fake news. Pierwotni twórcy fałszywej informacji zapewne liczyli na to, że większość osób w Internecie nie obejrzy tego wywiadu, by zweryfikować informacje. Jak widać po zasięgach, nie pomylili się.
Andry Rajoelina, w trakcie wywiadu dla France24, nie wypowiedział jednak przypisywanych mu słów. Wszelkie twierdzenia o łapówce z WHO należy uznać za zmyślone. To samo dotyczy opuszczenia przez Madagaskar Światowej Organizacji Zdrowia. Mimo, że prezydent Rajoelina już ponad rok temu miał zapowiedzieć wystąpienie z WHO, to rządzony przez niego kraj wciąż znajduje się w organizacji. Ostatecznym gwoździem do trumny tych twierdzeń jest oświadczenie szefowej kancelarii prezydenta, Lovy Ranoramoro, która zaprzeczyła by Andry Rajoelina kiedykolwiek wypowiedział przypisywane mu słowa.
Covid-Organics
Fake newsa stworzyć było stosunkowo łatwo, gdyż prezydent Rajoelina faktycznie krytykował państwa zachodnie wiosną 2020. W kwietniu zeszłego roku władze Madagaskaru ogłosiły, że posiadają naturalny lek na COVID-19, który nazwany został Covid-Organics (CVO). CVO utworzony został na podstawie bylicy, która używana jest w leczeniu malarii. WHO przestrzegało przed użyciem remedium, którego skuteczność nie została potwierdzona klinicznie. Andry Rajoelina skrytykował postawę państw Zachodnich w sprawie CVO. Zrobił to z resztą w tym samym wywiadzie, na który powoływali się twórcy omawianego fake newsa. Prezydent Madagaskaru zwrócił uwagę na to, że gdyby lek został opracowany w Europie, to nikt nie miałby żadnych wątpliwości co do jego skuteczności. Oskarżył świat o lekceważenie zdobyczy afrykańskiej medycyny.
Jak się okazało, krytyka ze strony prezydenta Madagaskaru przyniosła skutki. Zarówno Andry Rajoelina, jak i Tedros Adhanom Ghebreyesus, szef WHO, 21.05.2020 potwierdzili, że zostaną przeprowadzone testy kliniczne CVO z pomocą Światowej Organizacji Zdrowia. 05.07.2021 roku WHO ogłosiło, że zakończyła się 3 faza badań klinicznych, ulepszonej wersji specyfiku w formie kapsułek, CVO+. Aktualnie trwa ewaluacja wyników przez odpowiednie organy, które ogłoszą swoją ocenę i zarekomendują następne kroki w sprawie lekarstwa.
Madagaskar i szczepionki
Rząd Madagaskaru w pierwszej fazie światowego programu szczepień odmówił rozprowadzania preparatów wśród swoich obywateli. Prezydent Rajoelina był na tyle pewny CVO+, że uznał stosowanie szczepionek za niepotrzebne. Jednak pod wpływem ostrej krytyki opinii publicznej i rosnącej liczby zakażeń zdecydował o dołączeniu do programu Covax, prowadzonego przez WHO. W ramach przedsięwzięcia szczepionki na COVID-19 są dostarczane za darmo do krajów rozwijających się. Pierwszy transport preparatów Covishield (indyjska wersja szczepionek Astra Zeneca) dotarł na Madagaskar w maju 2021. Obecnie potwierdzono ponad 42 000 przypadków i prawie 1000 zgonów w tym kraju. Warto jednak zaznaczyć, że dane z najbiedniejszych państw świata są zapewne mocno niedoszacowane.
Podsumowanie
Omawiany w tym artykule fake news to świetny przykład tego, jak fałszywe informacje potrafią powracać wiele miesięcy po ich pierwotnej publikacji. Stwierdzenia te były wielokrotnie obalane, mimo to są one dalej powielane przez środowiska spiskowe.
Wbrew udostępnianym przez internatów wpisom, prezydent Madagaskaru nigdy nie powiedział, że WHO kiedykolwiek zaproponowało mu łapówkę. Faktycznie, krytykował on postawę państw zachodnich w stosunku do produkowanego w tym kraju lekarstwa, ale nigdy nie ogłosił wycofania członkostwa ze Światowej Organizacji Zdrowia. Pod wpływem pogarszającej się sytuacji na Madagaskarze zdecydował nawet o przyłączeniu się do programu Covax.
Źródła
France24: https://www.france24.com/en/africa/20200512-exclusive-madagascar-s-president-defends-controversial-homegrown-covid-19-cure oraz https://www.france24.com/en/live-news/20210326-madagascan-leader-in-covid-vaccine-u-turn
AFP Fact Check: https://factcheck.afp.com/there-no-evidence-madagascan-president-said-who-offered-bribe-poison-covid-19-remedy
African News: https://www.africanews.com/2021/05/08/madagascar-receives-its-first-batch-of-covid-19-vaccines/
World Meter: https://www.worldometers.info/coronavirus/country/madagascar/
WHO:
- https://www.afro.who.int/countries#m
- https://www.afro.who.int/news/who-statement-clinical-trial-cvo-remedy
- https://www.who.int/initiatives/act-accelerator/covax
- https://www.who.int/data/stories/the-true-death-toll-of-covid-19-estimating-global-excess-mortality
Wpisy na Twitterze:
Andry Rajoelina – https://twitter.com/SE_Rajoelina/status/1263233890392715264
Tedros Adhanom Ghebreyesus – https://twitter.com/DrTedros/status/1263370492590919681
Zdjęcie ilustracyjne: Mmalembo, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
