Popularnym tematem w mediach społecznościowych w kwietniu była informacja o przepisie umożliwiającym przyznanie polskiej emerytury obywatelom Ukrainy. Wszystko za sprawą filmu instruktażowego z TikToka Oleny Dekhtyar, który w części wprowadza opinię publiczną w błąd. W naszym artykule wyjaśniamy, skąd wzięła się polska emerytura dla Ukraińców, jakie warunki należy spełnić, aby ją otrzymać, oraz w jakiej skali Ukraińcy z niej korzystają.
Umowa o zabezpieczeniu społecznym
18 maja 2012 roku Władysław Kosiniak-Kamysz, ówczesny minister pracy i polityki społecznej, podpisał w Kijowie umowę o zabezpieczeniu społecznym. Umowa weszła w życie w styczniu 2014 roku. Głównym powodem jej wprowadzenia była pomoc polskim repatriantom, którzy wrócili do kraju. Jak pisze Rzeczpospolita, w 2022 roku w ramach repatriacji do Polski wróciło 779 osób, w tym 68 z Ukrainy.
Dzięki umowie o zabezpieczeniu społecznym państwa będące jej sygnatariuszami zgadzają się na uznanie czasu pracy świadczonej w drugim kraju. Okresy ubezpieczenia w obu państwach są sumowane, ale dane państwo wypłaca świadczenie proporcjonalnie do długości okresów ubezpieczenia w każdym z nich. To znaczy, że jeżeli Ukrainiec przepracował 18 lat w Ukrainie i 7 lat w Polsce, to w sumie 25 lat zalicza się mu na poczet okresu pracy zarówno w naszym kraju, jak i w jego ojczyźnie. Daje mu to prawo do otrzymywania minimalnej emerytury w Polsce.
Umowa z Ukrainą nie jest jedyną tego typu. Podobne obowiązują we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Z takich umów korzystają także Polacy poza Europą, np. mieszkający lub pracujący w Kanadzie, USA czy Australii. Z kolei umowa z Mongolią miała pomóc w sprowadzeniu pracowników z tego kraju do pracy w rolnictwie. Dzięki umowie o zabezpieczeniu społecznym obywatele państw, z którymi ją podpisaliśmy, są traktowani na równi z Polakami w kwestiach wyliczania czasu pracy.
Minimalna emerytura dla Ukraińców
Zgodnie z umową przy ustalaniu prawa do emerytury minimalnej w Polsce bierze się pod uwagę okresy pracy także w Ukrainie. W przypadku, w którym obywatel Ukrainy uzyskał prawo do tego świadczenia w swoim kraju (35 lat pracy dla mężczyzn, 30 dla kobiet) oraz odprowadził składki do ZUS na podstawie umowy zawartej w Polsce, to przysługuje mu dopłata do minimalnej polskiej emerytury w wysokości 1588,44 zł (1445,48 zł netto). Warunkiem jej wypłaty jest zamieszkanie na terytorium naszego kraju. Jeżeli obywatel Ukrainy wyjedzie poza granice Polski, wtedy ZUS wypłaci mu świadczenie w wysokości proporcjonalnej do okresu pracy w Polsce. Opuszczając nasz kraj, Ukraińcy tracą dopłatę do minimalnej polskiej emerytury. Zatem podawane przez Olenę Dekhtyar informacje o tym, że miejsce zamieszkania nie ma znaczenia, są nieprawdziwe.
O tym, jaka jest skala dopłat do emerytur wypłacanych Ukraińcom, informuje Paweł Żebrowski, rzecznik ZUS:
Liczba dopłat wypłacanych obywatelom Ukrainy jest niewielka. W 2021 dotyczyła 1215 osób, w 2022 r. – 1205 osób, a teraz – 1170 obywateli Ukrainy.
Weryfikacja zamieszkania przez ZUS
Nieprawdziwe są wypowiedzi sugerujące, że ZUS sprawdza miejsce zamieszkania Ukraińców poprzez wysyłanie pocztą listów. 28 stycznia 2023 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Wcześniej ZUS dowiadywał się o wyjeździe uchodźców najwcześniej 30 dni po przekroczeniu przez nich granicy. To opóźnienie miało wpływ na wypłacenie przez ZUS nienależnych 2 mln zł. Dzięki nowelizacji urzędnicy ZUS-u mają teraz bieżący dostęp do rejestru Straży Granicznej zawierającego daty wjazdów i wyjazdów obywateli Ukrainy. Na podstawie tej wiedzy urząd może od razu po wyjeździe wstrzymać wypłatę świadczeń.
O sprawie pisał również Stanisław Mroszczak z Wojowników Klawiatury.
Podsumowanie
Umowa o zabezpieczeniu społecznym z Ukrainą funkcjonuje od ponad 9 lat. Aktualna nowelizacja ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy uszczelniła system, ponieważ ZUS ma możliwość monitorowania na bieżąco, kto i kiedy przekroczył naszą granicę. Według danych GUS w 2021 r. emerytury i renty przeciętnie miesięcznie pobierało 9,28 mln osób, ZUS przeznacza na ten cel 245 miliardów złotych. Tymczasem na renty i emerytury dla Ukraińców ZUS wydaje rocznie 36 mln zł.
Źródła
gov.pl: Umowa z Ukrainą — emerytura dla Ukraińców
Rzeczpospolita: Repatriacja. Tysiące rodaków ciągle czekają na powrót do ojczyzny
Sadownictwo.com.pl: Po pracowników sięgniemy do Mongolii
Portal Samorządowy: Rzecznik ZUS: przepisy o emeryturach dla cudzoziemców nie zmieniły się w ostatnich latach
money.pl: ZUS wstrzymuje świadczenia dla Ukraińców. Odzyska 2 mln zł
GUS: Emerytury i renty w 2021 r.
prawo.pl: Coraz więcej wydajemy na emerytury, ale wynagrodzenia w gospodarce rosną szybciej
