Dwutlenek tytanu jest szeroko stosowany w przemyśle farmaceutycznym, spożywczym i kosmetycznym. Zeszłoroczne zmiany europejskich regulacji prawnych dotyczące jego stosowania w żywności stały się przyczynkiem do rozpowszechnienia antysemickiej narracji spiskowej. Według jej autorów barwnik ten jest rakotwórczy, a celowe jego dodawanie do leków i kosmetyków ma być częścią planu depopulacji gojów. W rzeczywistości zdania na temat bezpieczeństwa stosowania tego związku są podzielone. Brak jest jednak bezsprzecznych dowodów potwierdzających, że w formie obecnie stosowanej w lekach, żywności i kosmetykach powoduje on raka u ludzi.
Brak dowodów
Więcej o naszym systemie oceniania:Narracja ta była udostępniana głównie na Telegramie (STRAŻNICY WOLNOŚCI, ZDROWIE vs. Dilerzy Chemii).
Dwutlenek tytanu w przemyśle
Dwutlenek tytanu (TiO2, E171, CI 77891, biel tytanowa) jest barwnikiem dodawanym do leków głównie w celu zwiększenia ich atrakcyjności wizualnej. Stosowany jest również w produktach spożywczych, farbach i kosmetykach. Jego zdolność pochłaniania promieniowania UV wykorzystywana jest w kremach z filtrem, ale chroni również składniki leków przed degradacją, przez co wydłuża ich stabilność, a tym samym okres przydatności do spożycia. Barwnik ten został odkryty w 1791 r. przez brytyjczyka Williama Gregora, a od początku XX wieku był produkowany masowo. W przemyśle farmaceytycznym wykorzystywany jest od ponad 50 lat.
Decyzja Komisji Europejskiej
W 2021 r. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) stwierdził, że nie można wykluczyć genotoksyczności cząstek TiO2, czego wynikiem była decyzja Komisji Europejskiej o zakazie jego stosowania w żywności. Należy podkreślić, że brak wykluczenia możliwości wystąpienia skutków w postaci uszkodzenia genów lub wywoływania ich mutacji nie jest jednoznaczny z potwierdzeniem ich występowania – eksperci nie zidentyfikowali bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia ludzkiego związanego ze stosowaniem dwutlenku tytanu.
Rozporządzenie KE weszło w życie 7 lutego 2022 r. i przewidywało 6-miesięczny okres przejściowy dotyczący stosowania w żywności dwutlenku tytanu oraz wprowadzania do obrotu żywności zawierającej tę substancję dodatkową. Francja podjęła niezależnie podobne kroki już w 2019 r.
KE oceniła wtedy, że na ówczesnym etapie wykonalność zakazu dla produktów leczniczych nie jest możliwa do czasu oceny substancji alternatywnych i zapewnienia ich zgodności z różnymi składnikami poszczególnych produktów farmaceutycznych. Zmiana składu mogłaby pociągać za sobą wymóg przeprowadzenia nowych badań w obszarze biorównoważności, a to spowodowałoby znaczne niedobory leków na rynku. Stąd decyzją KE pozostawiono go tymczasowo w wykazie dopuszczonych dodatków.
Z raportu opublikowanego przez EMA w 2021 roku wynika, że wśród leków dostępnych w Europie niemal 66% zawiera w składzie dwutlenek tytanu.
Stanowisko IARC
W 2010 roku Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) po ewaluacji dostępnych danych naukowych uznała, że nie ma dostatecznych dowodów na rakotwórcze działanie dwutlenku tytanu u człowieka. Biorąc jednak pod uwagę, że badania dostarczają dowodów na takie działanie u zwierząt laboratoryjnych, zakwalifikowała go jako prawdopodobnie rakotwórczy dla człowieka (possibly carcinogenic to humans; Group 2B).
W raporcie zaznaczono, że dostępnych było stosunkowo niewiele dowodów naukowych odnoszących się do rakotwórczości dwutlenku tytanu. Jedynym badaniem, które wskazywało na takie ryzyko u ludzi, była praca opisująca pracowników produkcji dwutlenku tytanu, u których wykazano nieznacznie zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwór płuc w porównaniu z populacją ogólną (jednak pracownicy ci byli jednocześnie narażeni na kontakt z azbestem i/lub krzemionką). Dwa inne badania kohortowe nie wykazały zwiększonego ryzyka rozwoju nowotworu płuc czy nerek. W dwóch badaniach na szczurach, które wdychały dwutlenek tytanu, zaobserwowano częstszy rozwój nowotworu płuc. Nie zaobserwowano jednak tego ryzyka wśród myszy i chomików.
Należy podkreślić, że badania wykazujące takie działanie dotyczyły narażenia na dwutlenek tytanu drogą wziewną. Zaznaczono również, że dwutlenek tytanu stosowany na zdrową skórę nie przedostaje się do organizmu poza warstwę rogową naskórka.
FSA i FSS
Brytyjska agencja ds. bezpieczeństwa żywności (FSA) oraz szkocka agencja standardów żywności (FSS) nie zgadzają się ze stanowiskiem EFSA i przekazały, że nie przewidują zmiany przepisów w zakresie stosowania dwutlenku tytanu. Zapowiedziały również przeprowadzenie własnej oceny ryzyka jego stosowania, która ma zostać opublikowana w tym roku.
Health Canada
Kanadyjska agencja rządowa, Health Canada, odpowiadająca za zdrowie publiczne wyraziła opinię podobną do FSA i FSS. Przeprowadziła ona przegląd wiedzy naukowej obejmujący nowe dane, które nie były dostępne w czasie analizy dokonanej przez EFSA. W jej ocenie informacje te rozwiały wszelkie wątpliwości. Wymieniła również kilka ograniczeń badań naukowych, na podstawie których EFSA wystawiła swoją opinię, m.in.:
TiO2 występuje w wielu różnych formach. Jednak tylko kilka z tych form jest uważanych za przeznaczone jako dodatek do żywności. W wielu badaniach, które wzbudziły obawy dotyczące bezpieczeństwa TiO2, w tym obawy dotyczące genotoksyczności, wykorzystano formy TiO2, które nie są uważane za dopuszczalne do stosowania w żywności i mają inne właściwości niż TiO2 dopuszczony do kontaktu z żywnością. W innych badaniach użyto TiO2 przeznaczonego do kontaktu z żywnością, ale podjęto kroki w celu rozbicia materiału na mniejsze cząstki niż te, które normalnie można znaleźć w żywności.
Ostatecznie kanadyjska agencja oceniła, że brak jest dowodów na rakotwórcze działanie dwutlenku tytanu u myszy i szczurów narażonych na wysokie stężenia TiO2 przeznaczonego do kontaktu z żywnością. Podobnie brak jest dowodów na mutagenne działanie w badaniach na zwierzętach, jak również brak negatywnego wpływu na reprodukcję, rozwój, układ odpornościowy, pokarmowy, nerwowy lub ogólny stan zdrowia szczurów poddanych badaniom.
Alternatywny zamiennik
Na tę chwilę nie ma bezpiecznego alternatywnego zamiennika, który spełniałby niezbędne kryteria. Musiałby on nie tylko nie reagować z pozostałymi składnikami leku, ale dawać też podobną do dwutlenku tytanu ochronę przed degradacją i stabilność. Właściwości alternatywnego zamiennika powinny być też osiągalne przy porównywalnej dawce – testowane do tej pory substancje wymagały większej objętości w składzie produktu.
Podsumowanie
Nie ma jednoznacznych dowodów świadczących o rakotwórczym działaniu dwutlenku tytanu u ludzi w formie stosowanej w żywności. Mimo wydanego przez KE zakazu dotyczącego stosowania tego barwnika w żywności, opinie na temat bezpieczeństwa jego stosowania są podzielone. Odmienną ocenę wydały kanadyjska, brytyjska i szkocka agencja rządowa.
Komisja Europejska nie zdecydowała się na wprowadzenie zakazu stosowania dwutlenku tytanu w produktach leczniczych z obawy na wystąpienie zagrożenia dla zdrowia publicznego w postaci niedoborów leków na rynku. Zapowiedziała też, że w ciągu 3 lat od daty wejścia w życie rozporządzenia dokona ponownej oceny sytuacji. Wezwała również przemysł farmaceutyczny do podjęcia wszelkich możliwych wysiłków w celu przyspieszenia badań i opracowania rozwiązań alternatywnych oraz zastąpienia dwutlenku tytanu zarówno w nowych, jak i już dopuszczonych produktach.
Jak na ironię, decyzja Komisji Europejskiej, pokierowana dbałością o zdrowie obywateli, stała się wodą na młyn narracji o depopulacji ludzkości.
Źródła
Boutillier, S., Fourmentin, S. & Laperche, B. History of titanium dioxide regulation as a food additive: a review. Environ Chem Lett 20, 1017–1033 (2022). https://link.springer.com/article/10.1007/s10311-021-01360-2
Rozporządzenie KE 2022/63 z dnia 14 stycznia 2022 r: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32022R0063&qid=1642509447648
Reuters: https://www.reuters.com/article/us-france-food-additive-idUSKCN1RT23D
IARC: https://publications.iarc.fr/111
Health Canada: https://www.canada.ca/en/health-canada/services/food-nutrition/reports-publications/titanium-dioxide-food-additive-science-report.html
