Tak, sylwestrowy zakaz przemieszczania się jest nielegalny.

Po ogłoszeniu przez rząd kolejnych obostrzeń związanych z pandemią SARS-CoV-2, szczególnie dużo emocji wzbudził zakaz przemieszczania się w Sylwestra. Natychmiast pojawiły się głosy, iż takie ograniczenie będzie nielegalne i niezgodne z Konstytucją RP.

Teza:

Obowiązujący z 31 grudnia 2020 r. na 1 stycznia 2021 r. w godzinach od 19:00 do 6:00 w całym kraju zakaz przemieszczania się jest nielegalny.

Nasza ocena:

Prawda

Więcej o naszym systemie oceniania:

Jak czytamy na rządowej stronie:

„Z 31 grudnia 2020 r. na 1 stycznia 2021 r. w godzinach od 19:00 do 6:00 w całym kraju obowiązuje zakaz przemieszczania się. Wyjątkiem będą m.in. niezbędne czynności służbowe oraz inne wskazane w rozporządzeniu.”

Rzeczywiście, wprowadzony przez rząd zakaz przemieszczania się w Sylwestra według zdecydowanej większości opinii prawnych jest całkowicie nielegalny, niezależnie od potencjalnie wskazanych w rozporządzeniu wyjątków.

Szczegóły na stronie DogmatyKarnisty.pl tłumaczy dr Mikołaj Małecki z Uniwersytetu Jagiellońskiego:

„Ogólnospołeczna kwarantanna, czyli powszechny lockdown sprowadzający się do zakazu wychodzenia z domu przez wszystkich obywateli nie ma podstawy prawnej w aktualnie obowiązującej ustawie. Rządzący nie mają więc kompetencji, by nałożyć go na obywateli w drodze rozporządzenia. Organy władzy publicznej powinny działać na podstawie i w granicach prawa, co oznacza, że nie wolno im ograniczać praw i wolności obywatela bez wyraźnej podstawy prawnej.”

Dr Małecki porusza również kwestię kolizji rozporządzenia z Konstytucją:

„Trzeba jednak odnotować, że w stanie nadzwyczajnym Konstytucja wyraźnie pozwala na ograniczenie wolności poruszania się obywateli po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – wynika to z art. 233 ust. 3 Konstytucji, który umożliwia ograniczenie wolności obywatelskiej z art. 52 Konstytucji w stanie klęski żywiołowej. Chodzi więc o większy stopień ingerencji w swobodę przemieszczania się obywateli niż może to mieć miejsce w stanie zwyczajnego funkcjonowania państwa.
Analiza porównawcza wskazuje więc na to, że z pewnością uwięzienie obywateli w domach nie ma podstawy prawnej w zwyczajnym trybie funkcjonowania państwa, jakim jest aktualny stan epidemii – i to w drodze rozporządzenia wykraczającego poza delegację ustawową.
Nie ma więc prawnych możliwości wprowadzenia w Polsce godziny policyjnej w noc sylwestrową.”

Tak zwana narodowa kwarantanna, czyli ograniczenie możliwości wychodzenia z domu przez wiele dni, będzie nielegalna. Nie ma podstawy prawnej, by wprowadzić ją w rozporządzeniu. Trzeba byłoby najpierw znowelizować ustawę. Nielegalna, niekonstytucyjna, zatem niekaralna restrykcja.
— Mikołaj Małecki (@MikolajMalecki) December 17, 2020

Podobna jest opinia konstytucjonalisty profesora Marka Chmaja.

Teza: zapowiadane wprowadzenie zakazu przemieszczania sie z 31.12 na 01.01 będzie niezgodne z Konstytucją, zatem nie…
Opublikowany przez Marek Chmaj Czwartek, 17 grudnia 2020

„Konkluzje:
– Zapowiadane ograniczenia wolności poruszania się są możliwe tylko i wyłącznie w stanie klęski żywiołowej.
– Niezależnie od tego, czy „godzina policyjna” będzie wprowadzona w drodze ustawy czy rozporządzenia, akt taki będzie rażąco niezgodny z Konstytucją (chyba, że będzie wprowadzony stan klęski żywiołowej).
– To kolejne, nielegalne ograniczenie naszych konstytucyjnych wolności i praw, nie może w stosunku do nas rodzić negatywnych skutków prawnych, z uwagi na oczywistą niezgodność z Konstytucją RP. ”

Rzeczywiście, obostrzenia nie wydają się nosić znamion kwarantanny, lecz raczej godziny policyjnej, której w aktualnym stanie prawnym legalnie wprowadzić nie można. Ograniczanie wolności obywatelskich nie może odbywać się na drodze rozporządzenia, czyli de facto decyzji jednego ministra.

Podobna jest opinia dr Wojciecha Górowskiego, karnisty z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jak stwierdził w rozmowie z Gazetą Wyborczą:

Takie ograniczenie praw i wolności będzie bezprawne.

Bardzo zbliżoną sytuację prawną obserwujemy również w przypadku trwających od 22.10.2020 protestów Strajku Kobiet, uznanych przez rząd i Policję za nielegalne, mimo bezprawnego ograniczania praw i wolności konstytucyjnych rozporządzeniem.

Niestety, mimo iż faktycznie zakaz przemieszczania się w Sylwestra jest niezgodny z Konstytucją, osoby go naruszające mogą spodziewać się mandatu od Policji na podstawie tzw. ustawy covidowej za naruszenie szeregu innych obostrzeń.

Niuanse tej sytuacji wyjaśnia również adwokat Maciej Wieczorkowski:

„Jeżeli chodzi o zakaz przemieszczania się w Sylwestra to brak jest jeszcze konkretnych przepisów w tym temacie. Brak również informacji czy będzie to absolutny zakaz czy (co bardziej prawdopodobne) z wyjątkami. Dotychczasowe działania rządu oraz czas jaki pozostał do Sylwestra dają podstawę do twierdzeń, że zostanie on wprowadzony w rozporządzeniu.

Zakaz przemieszczania się w Sylwestra nie będzie zgodny z Konstytucją i jako taki nie będzie obowiązywał. (…) Zakaz przemieszczania w Sylwestra jako naruszający istotę prawa do przemieszczania się może zostać wprowadzony wyłącznie podczas stanu nadzwyczajnego. W naszym przypadku (COVID-19) podczas stanu klęski żywiołowej i wyłącznie w akcie rangi ustawowej. Jeżeli nie zostanie wprowadzony stan klęski żywiołowej przepis zakazujący przemieszczania się będzie niezgodny z konstytucją. (…)

W skrócie: złamanie zakazu może spowodować reakcję Policji. Wówczas masz prawo do odmówić przyjęcia mandatu, a w takim wypadku sprawa zostanie skierowana do sądu. W mojej ocenie, biorąc pod uwagę powyższe argumenty oraz dotychczasowe orzecznictwo, szanse na brak kary są spore.”

Podsumowanie

Nie namawiamy do łamania jakichkolwiek obostrzeń sanitarnych, które są obecnie jedynym sposobem na opanowanie rozprzestrzeniającej się pandemii SARS-CoV-2, jednakże wprowadzanie bezprawnych regulacji naruszających konstytucyjne prawa i wolności nie wydaje się właściwym sposobem na zażegnanie kryzysu, może doprowadzić jedynie do kolejnych niepokojów społecznych.