Podczas spotkania ze zwolennikami partii w Puławach 12 października Jarosław Kaczyński, prezes Prawa i Sprawiedliwości,  zasugerował, że spalanie węgla brunatnego w dwóch największych elektrowniach w Bełchatowie oraz w Bogatyni nie jest szkodliwe dla zdrowia ludzkiego. Ma to związek z nowelizacją ustawy o zakazie spalania węgla brunatnego w gospodarstwach domowych. Prezes PiS użył następujących, lekceważących sformułowań: „węgiel brunatny podobno jest szkodliwy”, „jakoś ludzie tam żyją” oraz „nic nie słychać, żeby ludzie tam umierali”. Na podstawie raportów państwowych instytucji oraz naukowców wyjaśniamy, dlaczego wystąpienie Jarosława Kaczyńskiego wprowadza opinię publiczną w błąd.

Węgiel brunatny a szkodliwe emisje

W przypadku spalania węgla zarówno kamiennego, jak i brunatnego do powietrza uwalniane są cząstki stałe (PM), tlenki siarki (SOx), tlenki azotu (NOx), metale ciężkie i inne zanieczyszczenia. Substancje te negatywnie wpływają na ludzki organizm:

• pył zawieszony (PM10 i PM2,5) – uszkadza płuca, podnosi ciśnienie krwi, zwęża naczynia krwionośne i drogi oddechowe, zwiększa ryzyko zawału serca i udaru mózgu oraz cukrzycy, przenika do organizmu płodu i zaburza jego rozwój, może być rakotwórczy;
• dwutlenek siarki (SO2) – zwęża drogi oddechowe (zwłaszcza u osób chorych na astmę i małych dzieci);
• tlenki azotu (NOx) – mają działanie podobne do dwutlenku siarki, poza tym wywołują zaburzenia rozwoju u dzieci.

Węgiel brunatny zawiera więcej siarki i popiołu oraz ma niższą wartość opałową niż węgiel kamienny, w związku z czym spalanie takiego węgla w elektrowniach węglowych generuje więcej zanieczyszczeń
powietrza w przeliczeniu na wytworzony megawat.

Dane GIOŚ nt. zanieczyszczeń w Bełchatowie i Turowie

Jak czytamy w raporcie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, spośród wszystkich powiatów województwa łódzkiego powiat bełchatowski, z racji funkcjonowania na jego terenie Elektrowni i Kopalni Węgla Brunatnego Bełchatów, charakteryzuje się najwyższą gęstością emisji tlenków siarki i azotu oraz wysoką gęstością emisji pyłu PM10. Udział elektrowni w sumarycznej emisji punktowej z terenu województwa łódzkiego stanowił 86% w przypadku tlenków siarki oraz 77% w przypadku tlenków azotu. Elektrownia w Bełchatowie emituje najwięcej zanieczyszczeń spośród wszystkich elektrowni w Europie.

Nie inaczej jest w tzw. Worku Turoszowskim, czyli obszarze, na którym zlokalizowana jest Kopalnia Węgla Brunatnego oraz Elektrownia Turów. Na poniższej grafice widzimy, że największa punktowa emisja pyłów PM 10, tlenków siarki oraz azotu znajduje się właśnie na tym obszarze.

Przedwczesne zgony wg raportu Europe’s Dark Cloud

W 2016 roku opublikowano raport Europe’s Dark Cloud, przygotowany przez Health and Environment
Alliance (HEAL), Greenpeace, Climate Action Network (CAN) Europe oraz WWF. Posłużono się w nim miarą „Przedwczesnych śmierci” w celu określenia liczby zgonów, których główną przyczyną jest zanieczyszczenie powietrza. Te przedwczesne zgony są możliwe do uniknięcia w tym sensie, że nastąpiłyby w późniejszym okresie życia, gdyby jakość powietrza uległa poprawie. Przedwczesna śmierć jest miarą statystyczną opartą na badaniach epidemiologicznych na dużą skalę, w których stwierdzono powiązania między liczbą zgonów (z wszystkich przyczyn naturalnych, a zwłaszcza z powodu udaru mózgu, choroby niedokrwiennej serca, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc i raka płuc) a zanieczyszczeniem powietrza.

W analizie wzięto pod uwagę aktualne dane o zanieczyszczeniach dotyczące SO2, NOx i pierwotnego pyłu zawieszonego przekazane przez państwa członkowskie dla każdej elektrowni węglowej. Następnie przeprowadzono emisje przez model dyspersji atmosferycznej, wykorzystując dane pogodowe z 2013 roku. Uwzględniono zmienne, takie jak np. prędkość i kierunek wiatru, temperaturę, wilgotność i opady, zagospodarowanie terenu, topografia i inne istotne dane geofizyczne. W ten sposób zasymulowano rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń po Europie. Poprzez wprowadzenie informacji na temat gęstości zaludnienia oraz konsekwencji różnych poziomów zanieczyszczeń oszacowano wpływ konkretnej elektrowni na zdrowie ludzi.

Powyższa tabela przedstawia ranking elektrowni węglowych oraz ich wpływ na zdrowie w Europie w 2013 roku. Na pierwszym miejscu, z wynikiem 1270 przedwczesnych śmierci spowodowanych emitowanymi zanieczyszczeniami, znalazła się Elektrownia Bełchatów. Zakład energetyczny w Turowie zajął w tym zestawieniu 14. miejsce. Trzecia pod względem szkodliwości jest elektrownia w Kozienicach spalająca węgiel kamienny.

Podsumowanie

Elektrownie spalające węgiel brunatny w Bełchatowie i Turowie nie są neutralne dla ludzkiego organizmu. Emitowane przez nie cząstki stałe, tlenki siarki, tlenki azotu i inne zanieczyszczenia mają negatywny wpływ na zdrowie, czego dowodzą badania naukowe. Należy przy tym podkreślić, że każdy z kotłów w Elektrowni Bełchatów wyposażony jest w elektrofiltry, które w znaczący sposób zatrzymują pyły powstające w procesie spalania węgla. Gospodarstwa domowe, które będą ogrzewane węglem brunatnym, takich filtrów nie posiadają.

Źródła

GIOŚ: https://www.gios.gov.pl/images/dokumenty/pms/raporty/stan_srodowiska_2020_lodzkie.pdf

GIOŚ: https://www.gios.gov.pl/images/dokumenty/pms/raporty/stan_srodowiska_2020_dolnoslaskie.pdf

HEAL: https://env-health.org/IMG/pdf/dark_cloud-full_report_final.pdf