Nie ma dowodów na związek między paracetamolem a autyzmem

Prezydent Stanów Zjednoczonych powiązał autyzm ze stosowaniem paracetamolu. Stwierdził, że przyjmowanie Tylenolu, powszechnie znanego jako paracetamol, „nie jest dobre” i że kobiety w ciąży powinny stosować go jedynie w przypadku bardzo wysokiej gorączki. Eksperci zdecydowanie odrzucili twierdzenia administracji Trumpa o związku przyczynowym między paracetamolem a autyzmem, nazywając niektóre z wypowiedzi Trumpa niebezpiecznymi. Najbardziej rzetelne badania naukowe przeczą takim tezom. Równocześnie organizacje zajmujące się ochroną zdrowia, w tym WHO, potwierdzają bezpieczeństwo stosowania paracetamolu w ciąży.

Teza:

Istnieje związek przyczynowy między stosowaniem paracetamolu w ciąży a autyzmem.

Nasza ocena:

Fałsz

Więcej o naszym systemie oceniania:

Czym jest autyzm

Autyzm (lub spektrum autyzmu) to szereg cech charakteryzujących się m.in. pewnym stopniem trudności w interakcjach społecznych i komunikacji oraz powtarzalnymi, nieelastycznymi wzorcami zainteresowań i zachowań. Nie jest on chorobą, ale zaburzeniem neurorozwojowym, co oznacza, że osoby z autyzmem rozwijają się inaczej niż większość ludzi. Autyzm charakteryzowany jest jako spektrum – jest on inny dla każdej osoby, a cechy i zachowania wynikające z autyzmu mają różne nasilenie. Mogą być dostrzegane już we wczesnym dzieciństwie, jednak diagnozy często zapadają także dużo później.

Przyczyny autyzmu nie są jeszcze dostatecznie znane. Na występowanie autyzmu wpływają złożone czynniki, które działają w różnym stopniu i w różnych kombinacjach. Uznaje się, że objawy autyzmu są spowodowane nieprawidłowym rozwojem funkcjonowania mózgu we wczesnym dzieciństwie. Mogą mieć na to wpływ m.in. czynniki genetyczne, infekcyjne, nieprawidłowości w przemianach metabolicznych, zaburzenia okresu ciąży i porodu.

Oświadczenie Trumpa

Prezydent Donald Trump wraz z sekretarzem zdrowia Robertem F. Kennedym Jr. ogłosił 22 września 2025 roku, że Agencja Żywności i Leków rozpocznie proces zmiany etykiet paracetamolu, ostrzegając przed jego potencjalnym związkiem z autyzmem. Podczas konferencji prasowej w Białym Domu Trump stwierdził:

Ja mówię jasno: nie bierzcie Tylenolu. Walczcie z gorączką, ile się da. Jeśli nie macie wyjścia, to porozmawiajcie z lekarzem, ale nie traktujcie tego leku jako pierwszego wyboru.
Walczcie z gorączką bez Tylenolu. Czasem w życiu trzeba po prostu „wytrzymać”.

Donald Trump od lat wyrażał obawy dotyczące rosnących wskaźników autyzmu wśród dzieci w USA. W 2007 roku po raz pierwszy publicznie zasugerował, że wierzy w związek między szczepionkami a wzrostem liczby diagnoz autyzmu. W kwietniu tego roku Trump i Kennedy zapowiedzieli, że w ciągu pięciu miesięcy zidentyfikują przyczynę autyzmu, obiecując zakontraktowanie badań, które wyjaśnią jego genezę.

Robert F. Kennedy Jr., sekretarz zdrowia, stał się głosem kampanii antyszczepionkowej wewnątrz administracji Trumpa. Trump interesuje się pracami Roberta F. Kennedy’ego Jr. przynajmniej od 2017 roku, kiedy Kennedy miał prowadzić z ramienia Trumpa zespół ds. bezpieczeństwa szczepionek. Jego prace i wypowiedzi o rzekomych zagrożeniach związanych z zażywaniem farmaceutyków silnie wpłynęły na narracje Trumpa o bezpieczeństwie leków i szczepień.

Selektywne dowody naukowe

Oświadczenie, które sugeruje związek przyczynowy między paracetamolem a autyzmem, opiera się na selektywnej prezentacji dowodów naukowych i pomija najnowsze badania. Jest to przykład cherry-pickingu, czyli manipulacji polegającej na wybraniu tylko tych danych, które pasują do określonej narracji, przy jednoczesnym ignorowaniu pozostałych.

Choć cytowane przez Biały Dom badania, w tym z Boston Birth Cohort z 2019 roku, rzeczywiście wykazały statystyczne związki między ekspozycją na paracetamol w łonie matki a późniejszymi diagnozami autyzmu, to ich metodologia zawiera fundamentalne wady. W ramach badania nie kontrolowano czynników genetycznych ani środowiskowych, które mogą tłumaczyć obserwowane korelacje. Jak podkreślił jeden z autorów wspomnianego badania z 2019 roku:

Chociaż badanie wykazało spójne powiązania między markerami acetaminofenu w krwi pępowinowej a ryzykiem ADHD i zaburzeń ze spektrum autyzmu, nie należy interpretować wyników jako dowodu, że Tylenol powoduje te zaburzenia.

Z kolei cytowany ekspert z Harvardu Andrea Baccarelli przedstawił w 2023 roku pisemne zeznania jako biegły sądowy w procesach przeciwko producentom Tylenolu. Stwierdził w nich, że przegląd literatury naukowej doprowadził go do wniosku, iż prenatalna ekspozycja na acetaminofen, aktywny składnik Tylenolu, może powodować rozwój zaburzeń neurorozwojowych, takich jak autyzm i ADHD. Rzecznik Harvardu poinformował, że Baccarelli otrzymał za pracę nad tą sprawą 150 tysięcy dolarów. Sędzia wykluczył jego zeznania z postępowania sądowego jako metodologicznie niewiarygodne.

Ponadto Trump powoływał się na Amiszów jako grupę w USA, w której „praktycznie nie ma autyzmu”. Amisze zazwyczaj mieszkają w odległych społecznościach i odmawiają przyjęcia wielu elementów nowoczesnego życia, w tym często wykazują nieufność wobec współczesnych leków. Trump zasugerował, że niski poziom użycia Tylenolu w tej grupie mógłby być powodem mniejszej liczby przypadków autyzmu. Nie przedstawił jednak dowodów na poparcie tej tezy. Badania na ten temat są ograniczone. Nie ma prac sugerujących związek między niskim poziomem szczepień a diagnozami autyzmu wśród Amiszów.

Trump wysuwał podobne, również niepoparte dowodami, twierdzenia o niskiej częstości występowania autyzmu na Kubie, gdzie dostęp do Tylenolu jest ograniczony. W tym przypadku również nie ma danych potwierdzających to twierdzenie. Niska zgłaszana częstość autyzmu w niektórych grupach lub krajach – na przykład wśród Amiszów czy na Kubie – może wynikać z ograniczonego dostępu do diagnostyki i niedodiagnozowania, braku świadomości i wiedzy o spektrum oraz niedoboru odpowiednio przygotowanych specjalistów. WHO wskazuje, że „częstość występowania autyzmu w wielu krajach o niskich i średnich dochodach jest nieznana”.

Co mówią najnowsze badania naukowe

Najbardziej rzetelne badania naukowe przeczą tezom administracji Trumpa o związku przyczynowym między paracetamolem a autyzmem. Największe szwedzko-amerykańskie badanie z 2024 roku objęło ponad 2 miliony dzieci w Szwecji. Naukowcy porównali rodzeństwa, które dzielą genetykę i inne zmienne, takie jak zdrowie rodziców, ekspozycje środowiskowe i czynniki socjoekonomiczne. Porównanie rodzeństw wykazało, że gdy kontroluje się czynniki genetyczne i środowiskowe, związek między paracetamolem a autyzmem znika.

Inne duże badanie z Japonii z 2025 roku, obejmujące ponad 200 tysięcy dzieci i również wykorzystujące porównania rodzeństwa, nie wykazało związku między stosowaniem paracetamolu w ciąży a autyzmem.

Ustalenie, czy istnieje związek między tym lekiem a autyzmem, jest trudne także dlatego, że lek jest dostępny bez recepty. Oznacza to, że badacze muszą polegać na samoopisach, które mogą być niewiarygodne. Jeszcze większy problem stanowią czynniki zakłócające. Kobiety przyjmujące paracetamol w ciąży zwykle są w gorszym stanie zdrowia niż te, które go nie stosują – być może z powodu infekcji lub chorób przewlekłych. Każde pozorne powiązanie między paracetamolem a autyzmem może wynikać więc z tych innych czynników zdrowotnych, a nie z samego leku.

Najważniejsze organizacje zdrowotne w USA i na świecie, w tym Amerykańskie Kolegium Położników i Ginekologów czy Światowa Organizacja Zdrowia, jednoznacznie potwierdzają bezpieczeństwo paracetamolu w ciąży i ostrzegają, że nieuzasadnione unikanie tego leku może być szkodliwe dla matek i płodów z powodu nieleczonej gorączki i bólu.

Światowa Organizacja Zdrowia podkreśla, że obecnie nie ma przekonujących dowodów naukowych potwierdzających możliwy związek między autyzmem a stosowaniem acetaminofenu (znanego również jako paracetamol) podczas ciąży.

Na całym świecie niemal 62 miliony osób (1 na 127) ma zaburzenia ze spektrum autyzmu, zróżnicowaną grupę stanów związanych z rozwojem mózgu. Chociaż świadomość i diagnostyka poprawiły się w ostatnich latach, dokładne przyczyny autyzmu nie zostały ustalone i zakłada się możliwość udziału wielu czynników.

Podsumowanie

Oświadczenie Trumpa sugerujące związek przyczynowy między paracetamolem a autyzmem opiera się na selektywnej prezentacji dowodów naukowych oraz pomija najnowsze i najrzetelniejsze badania. Eksperci podkreślają, że wszelkie dowody naukowe przeczą takiej tezie, a nieleczenie gorączki i bólu w ciąży może być niebezpieczne dla matki i dziecka. Jak stwierdzają organizacje zajmujące się zdrowiem publicznym, w tym m.in. WHO, paracetamol pozostaje najbezpieczniejszym lekiem przeciwbólowym i przeciwgorączkowym w czasie ciąży.

Powiązania autyzmu z lekami lub szczepionkami, mimo braku naukowych dowodów, wpisują się w długotrwałą narrację zwolenników teorii spiskowych, która nasiliła się po pandemii COVID-19. Teorie o rzekomym związku szczepionek lub leków z autyzmem od lat krążą w Internecie.

Wzrost liczby diagnoz autyzmu wynika głównie z lepszej wykrywalności, rozszerzenia kryteriów diagnostycznych i większej świadomości wśród rodziców i specjalistów. Jednak takie, poparte nauką, wyjaśnienia rzadko zyskują zasięgi w mediach społecznościowych. Z kolei teorie o rzekomej „epidemii” autyzmu, odwołujące się do emocji, oferują proste wytłumaczenia skomplikowanych zjawisk, budząc przy tym lęk o zdrowie dzieci.