Kardynał Stefan Wyszyński to jedna z ważniejszych postaci w najnowszej historii Polski. Dla wielu Polek i Polaków Wyszyński pozostaje autorytetem religijnym i moralnym. O jego szczególnym statusie świadczy beatyfikacja z 12 września 2021 roku. Status błogosławionego odzwierciedla uznanie Wyszyńskiego za obrońcę wiary oraz narodu polskiego. Jednocześnie, wraz z coraz szerszą i głębszą krytyczną dyskusją na temat najnowszej historii Polski, pojawią się głosy podważające jednoznaczną ocenę postawy kardynała. W przestrzeni informacyjnej pojawiają się wpisy, grafiki i memy z rzekomymi cytatami Stefana Wyszyńskiego. Celem tych treści jest wywoływanie negatywnych emocji oraz wzmacnianie podziałów społecznych. W tekście wskazujemy na prawdziwe źródła tych cytatów oraz na wykorzystywanie ich w działaniach dezinformacyjnych.
Niedawno jeden z użytkowników portalu X zamieścił post, w którym antysemickie i pochlebne III Rzeszy słowa przypisuje bezpośrednio kardynałowi Stefanowi Wyszyńskiemu. Post ten uzyskał ponad 32 tys. wyświetleń i 1,2 tys. interakcji (w tym 666 polubień).
Wcześniej (10 lipca) grafikę z cytatami umieściła inna użytkowniczka X. Tymczasem fałszywe treści były udostępnianie już kilka lat temu: w 2016 roku w serwisie Wiocha.pl, w 2021 na Wykopie i Demotywatorach. To właśnie strona Demotywatory.pl jest wskazywana jako najstarsze źródło przez narzędzie do wstecznego wyszukiwania obrazem TinyEye. Grafika datowana jest na 6 lutego 2014 roku.
Prawdziwe źródło cytatów
Ateneum Kapłańskie to jedno z najstarszych polskich czasopism teologicznych, które jest wydawane od 1909 roku. Zostało założone przez księdza Wincentego Kwiatkowskiego, kapłana diecezji włocławskiej, z inicjatywy biskupa Stanisława Zdzitowieckiego. Czasopismo od początku swojego istnienia było poświęcone szerokim zagadnieniom teologicznym, filozoficznym, społecznym i moralnym, będąc jednocześnie platformą wymiany myśli intelektualnej w polskim środowisku duchownym.
Kardynał Stefan Wyszyński pełnił funkcję redaktora naczelnego czasopisma w latach 1932–1939, jednak analizowane cytaty nie pochodzą z tekstów jego autorstwa. Słowa te pochodzą z artykułów księdza Józefa Pastuszki oraz księdza Pawła Tochowicza. Tekst księdza Józefa Pastuszki Filozoficzne i społeczne idee A.Hitlera (rasizm) został opublikowany w numerze ze stycznia 1938 roku, natomiast tekst księdza Pawła Tochowicza Zasady wychowawcze nacjonalizmu i politycyzmu w numerze z lutego 1937 roku.
Odpowiednio:
„Rasizm kryje w sobie pewne zdrowe myśli, które dotychczas znane były tylko w szczupłym gronie lekarzy i biologów. Dziś przyszedł czas na ich rehabilitację.”
J. Pastuszka, Filozoficzne i społeczne idee A.Hitlera (rasizm), A.K. zes. 1 r. 24 t. 41 , 1938 r., s. 23
„Hitler jest doskonałym znawcą psychologii tłumu i twórcą nowej, genialnej taktyki.”
J. Pastuszka, Filozoficzne i społeczne idee A.Hitlera (rasizm), A.K. zes. 1 r. 24 t. 41 , 1938 r., s. 35
„Trudno nie przyznać słuszności twierdzeniom Hitlera, że Żyd pozostał obcym ciałem w organizmie narodów europejskich (…) Żyd zwalcza obcą jego psychice kulturę, wyrosłą na podłożu chrześcijaństwa. Jego przeobrażenie może się dokonać tylko na drodze religijnej przez szczere, bezinteresowne przyjęcie chrześcijaństwa.”
J. Pastuszka, Filozoficzne i społeczne idee A.Hitlera (rasizm), A.K. zes. 1 r. 24 t. 41 , 1938 r., s. 31
„Dzisiejsza Trzecia Rzesza reprezentuje nie tylko określony system polityczny. Podejmuje ona tytaniczną próbę urzeczywistnienia wielkich idei, mających przynieść odrodzenie ludzkości (…) Dzięki swej antykomunistycznej postawie niemiecki narodowy socjalizm przyczynił się do tego, aby położyć tamę zagrożeniu Europy przez bolszewizm. W tym względzie ma zasługi dla całej ludzkości.”
J. Pastuszka, Filozoficzne i społeczne idee A.Hitlera (rasizm), A.K. zes. 1 r. 24 t. 41 , 1938 r., s. 36
„Zasady wychowawcze nacjonalizmu niemieckiego są wzorem dla innych narodów. W nacjonalizmie odbija się dusza Niemiec.”
P. Tochowicz, Zasady wychowawcze nacjonalizmu i politycyzmu, A.K. zes. 2 t. 39 r. 23, 1937 r., s. 152
Kardynał Stefan Wyszyński w rękach dezinformacji
Ocena postaci kardynała Stefana Wyszyńskiego, w tym jego odpowiedzialności moralnej za teksty publikowane na łamach Ateneum Kapłańskiego, pozostaje przedmiotem debaty historycznej. Coraz częściej jego postać zostaje poddawana krytycznej analizie w wielu środowiskach intelektualnych. Jednocześnie należy wskazać, że rozpowszechnianie treści opartych na fałszywych informacjach, których celem jest wywołanie negatywnych emocji oraz wzmacnianie sporów społecznych, może być częścią szerszej kampanii dezinformacyjnej.
W artykule „Wojna hybrydowa: istota i specyfika” (ru. Гибридная война: сущность и специфика), opublikowanym w rosyjskim, akademickim czasopiśmie politologicznym, czytamy:
1) zastąpienie tradycyjnych wartości i/lub dominujących konstrukcji ideologicznych danego społeczeństwa wartościami i/lub dominującymi konstrukcjami ideologicznymi innego społeczeństwa;
2) fałszowanie historii kraju obiektu ataku;
3) desakralizacja „proroków”, głównych osobowości i podstawowych założeń religii kraju docelowego;
4) wszczepianie i/lub zachęcanie do decywilizujących praktyk społecznych: rozwiązłości, przemocy wobec słabych i bezbronnych, narkomanii, kazirodztwa, przestępczości domowej i gospodarczej.
Podsumowanie
Autorem analizowanych w artykule cytatów nie jest kardynał Stefan Wyszyński. W rzeczywistości pochodzą one z dwóch tekstów różnych autorów. Jednak zostały one opublikowane w czasopiśmie, którego ówczesnym redaktorem naczelnym był Stefan Wyszyński. Najnowsza historia Polski wciąż potrzebuje krytycznej rewizji. Jednak ocena moralna oraz odpowiedzialności Stefana Wyszyńskiego za te słowa należy do pola analizy historycznej. Należy wskazać, że rozpowszechnianie tego typu fałszywych treści może być częścią szerszej kampanii dezinformacyjnej.
Źródła
Ateneum Kapłańskie: https://ateneumkaplanskie.pl/
Biblioteka Cyfrowa Polona: https://polona.pl/preview/2ba42e61-5e80-4e59-8205-a0f10c881193
Biblioteka Cyfrowa Polona: https://polona.pl/preview/80162ab1-592f-4356-b023-438268510573
Oko.press: https://oko.press/obirek-to-wyszynski-ukszaltowal-kosciol-w-ktorym-blyszcza-glodz-i-jedraszewski
Wojna hybrydowa: istota i specyfika: https://journals.urfu.ru/index.php/Izvestia3/article/view/2679
