W związku z wysoką liczbą zakażeń SARS-CoV-2, która przetacza się przez Polskę, rząd wprowadził dużo łagodniejsze obostrzenia niż w innych państwach europejskich. Ostatnie dni pokazały jednak, że takie umiarkowane decyzje nie ograniczają liczby nowych przypadków. W wyniku tego zdecydowano o ponownym ich zaostrzeniu, a minister Adam Niedzielski zapowiedział obowiązkowe szczepienia dla medyków, nauczycieli i służb mundurowych mające obowiązywać od 1 marca. Decyzja ta wywołała duże poruszenie w środowisku antyszczepionkowym, które w swojej narracji stawia znak równości pomiędzy szczepieniami obowiązkowymi i przymusowymi, wykazując się brakiem zrozumienia dla obydwu pojęć.
O przymusowych szczepieniach grzmi Konfederacja. Od kilku tygodni straszy też nimi portal Prawy.pl (tu i tu).
Niezrozumieniem tych pojęć wykazywali się głównie przeciwnicy szczepień. Poniżej wpis Marcina Roli, w którym myląc obowiązek z przymusem, rządzących nazywa bandytami.
Okazuje się jednak, że różnica między tymi pojęciami nie jest również jasna dla osób, które są zwolennikami szczepień.
Pojęcie to potrafi niekiedy być mylnie odbierane również przez prawników – Jerzy Kwaśniewski, prezes Instytutu Ordo Iuris (z zawodu adwokat), na swoim profilu na Facebooku również zastosował znak równości pomiędzy tymi terminami. Dodał też, że „sprzeciw sumienia wobec szczepień nieetycznych gwarantuje konstytucyjna wolność sumienia i orzeczenie TK z października 2015”. Zapowiedział również, że instytut będzie udzielać pomocy prawnej w takich sprawach.
W związku z licznymi kontrowersjami dotyczącymi stosowanej terminologii, poniżej wyjaśniamy różnicę pomiędzy szczepieniami przymusowymi i obowiązkowymi.
Nie, rząd nie planuje wprowadzić przymusowych szczepień
Rząd zapowiedział wprowadzenie szczepień obowiązkowych – nie przymusowych. Jest kolosalna różnica między jednym a drugim. W kalendarzu szczepień mamy już szczepienia obowiązkowe. Należą do nich szczepienia przeciw gruźlicy, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, błonicy, tężcowi, krztuścowi, odrze, śwince, różyczce, poliomyelitis, Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae typu b, ospie wietrznej oraz wściekliźnie. W dalszym ciągu nie są one jednak przymusowe.
Czym się różni przymus od obowiązku? W dużym uproszczeniu, nikt nas nie zmusi do przeprowadzenia szczepienia obowiązkowego. Jednak na osoby uchylające się od tego obowiązku może zostać nałożona sankcja o charakterze administracyjnym np. kara pieniężna, od której przysługuje odwołanie. Nikt jednak za pomocą siły fizycznej nie zmusi takiej osoby do szczepienia.
Szczepienie przymusowe oznacza natomiast, że dopuszczone jest zastosowanie środka przymusu bezpośredniego polegającego na przytrzymywaniu, unieruchomieniu lub przymusowym podaniu szczepionki osobie, która odmawia jej przyjęcia. W Polsce tylko raz zastosowano przymus szczepień – w czasie epidemii ospy prawdziwej we Wrocławiu w 1963 roku.
Rozróżnienie obydwu pojęć znajdziemy też na stronie Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego:
Szczepienie obowiązkowe nie jest równoznaczne ze szczepieniem przymusowym – zdarza się, zwłaszcza w przekazie medialnym, że pojęcia te są utożsamiane. Na podstawie art. 36 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi możliwe jest zastosowanie szczepień przymusowych, ale tylko w stosunku do osoby, u której podejrzewa się lub rozpoznaje chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną („łatwo rozprzestrzeniająca się, o wysokiej śmiertelności, powodująca szczególne zagrożenie dla zdrowia publicznego i wymagająca specjalnych metod zwalczania, w tym cholera, dżuma, ospa prawdziwa, wirusowe gorączki krwotoczne”), nie dotyczy to więc realizacji szczepień obowiązkowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1b i w art. 17 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
Podsumowanie
Szczepienie obowiązkowe nie jest tym samym co szczepienie przymusowe. Za uchylenie się od obowiązku grozi np. kara grzywny. W drugim wypadku w celu wyegzekwowania szczepienie dopuszczone jest zastosowanie środka przymusu bezpośredniego. W Polsce nie planuje się wprowadzenia przymusu szczepień w marcu, tylko obowiązku. Obowiązek szczepień jest z nami od lat. W kalendarzu mamy już kilkanaście chorób zakaźnych, na które szczepienie się jest obowiązkowe np. odra, świnka i różyczka.
Źródła
DU MZ: http://dziennikmz.mz.gov.pl/DUM_MZ/2020/90/akt.pdf
Dziennik Gazeta Prawna: https://serwisy.gazetaprawna.pl/zdrowie/artykuly/1418503,kalendarz-szczepien-obowiazkowych-uchylanie-sie-od-szczepienia-co-grozi.html
Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20082341570/U/D20081570Lj.pdf
