Temat migracji i obecności migrantów w Polsce i Europie jest regularnie wykorzystywany w dezinformujących przekazach. Dane statystyczne jasno pokazują, że migranci i uchodźcy stanowią niewielki odsetek mieszkańców zarówno Polski, jak i Europy. Medialne przekazy wyolbrzymiają skalę migracji, prowadząc do podsycania fałszywych wyobrażeń i lęków. Współczesna migracja, choć często ukazywana w mediach jako wyjątkowo nasilone zjawisko, dotyczy jedynie 3,7% ludności świata, podczas gdy w XIX wieku aż 10% ludzi zmieniało kraj zamieszkania. Historia Polski jest nierozerwalnie związana z emigracją – poza granicami kraju żyje około 20 milionów osób polskiego pochodzenia, z których blisko jedna trzecia urodziła się w Polsce. Aby uniknąć mylnych przekonań kształtowanych przez debaty polityczne i media, dyskusje o migracji powinny opierać się na rzetelnych danych statystycznych, a nie na emocjonalnych narracjach.
Zapraszamy na Tydzień Edukacji Globalnej z FakeNews.pl! Od 17 do 21 listopada będziemy publikować serię wpisów prezentującą rzetelne informacje na temat migracji w odniesieniu do popularnych mitów, które krążą w przestrzeni publicznej. Opowiemy również o tym, czym jest edukacja globalna czy co oznacza globalne Południe i Północ.
Dotychczasowe artykuły opublikowane w ramach TEG:
Rzeczywista skala migracji
Według danych Organizacji Narodów Zjednoczonych z 2024 roku na świecie żyje około 304 milionów migrantów i migrantek — osób mieszkających poza granicami kraju, którego obywatelstwo posiadają. Stanowią więc zaledwie 3,7% populacji świata. Zdecydowana większość ludzi nadal mieszka w krajach swojego urodzenia, a tylko około 1 na 30 osób to migrant.
Migranci i osoby niebędące migrantami jako procent populacji świata
Rzeczywista liczba migrantów w Polsce nie jest dokładnie znana. Dane rządowe zawarte w „Strategii migracyjnej Polski na lata 2025-2030” wskazują, że obecnie przebywa w Polsce około 2,5 miliona długookresowych migrantów, czyli osób przebywających w kraju przez ponad 12 miesięcy. Jednak niektóre szacunki oparte na większej liczbie źródeł (np. na danych ZUS czy rejestracjach kart SIM) wskazują na nawet 4 miliony osób. Największa grupa to osoby z Ukrainy i Białorusi, przybywające głównie z powodów zarobkowych lub z powodu konfliktów i represji. Z ochrony czasowej w Polsce korzysta obecnie prawie 1 milion obywateli Ukrainy, głównie kobiet i dzieci. Łącznie ważne zezwolenia na pobyt w kraju posiada natomiast 1,55 milion Ukraińców. Z kolei zgodnie z danymi z marca 2025 roku blisko 144 tys. obywateli Białorusi posiada ważny dokument umożliwiający pobyt w Polsce, z czego ponad 90 tys. to zezwolenia na pobyt czasowy, a ponad 42 tys. to zezwolenia na pobyt stały, wynikający głównie z posiadania Karty Polaka lub polskiego pochodzenia.
W 2024 roku państwa Unii Europejskiej wydały łącznie 3,5 miliona pierwszych zezwoleń na pobyt dla obywateli spoza UE, co oznacza spadek o 8,3% w porównaniu z rekordowym 2023 rokiem, w którym wydano ich 3,7 miliona. W długoterminowej perspektywie liczba pierwszych pozwoleń na pobyt w UE odnotowywała stały wzrost, osiągając w 2023 roku najwyższy poziom w historii, co wskazuje na stabilny wzrost mobilności w ramach Unii. Polska utrzymała pozycję jednego z liderów – w 2024 roku wydała 488,8 tys. zezwoleń. Więcej wydały tylko Hiszpania (561,6 tys.) i Niemcy (545 tys.). Jest to jednak spadek w porównaniu z 2023 rokiem, w którym w Polsce wydano ich 642,8 tys. Zdecydowana większość zezwoleń związana była z zatrudnieniem, nie z azylem czy ochroną międzynarodową.
Pierwsze zezwolenia na pobyt wydane w Polsce w latach 2015–2024
Wydanie pierwszego zezwolenia na pobyt nie gwarantuje, że osoba, która je otrzymała, pozostanie w kraju na stałe. Po uzyskaniu takiego pozwolenia może opuścić Polskę lub zmienić miejsce zamieszkania, co nie zawsze jest uwzględniane w oficjalnych statystykach.
Różnica między postrzeganiem a rzeczywistością
Badania pokazują, że większość społeczeństw znacząco przecenia rzeczywisty odsetek migrantów. W praktyce, ludzie szacują ten udział nawet kilkukrotnie wyżej, niż wynika to ze statystyk. Medialne narracje o skali migracji prowadzą do błędów poznawczych – strachu, stereotypizacji oraz ujednolicania bardzo różnorodnych grup migrantów jako jednolitej, rzekomo groźnej grupy.
Europa jest jednym z głównych celów migracji międzynarodowej. Migrujący do Europy stanowią około 31% wszystkich migrantów na świecie. Jednak dane pokazują, że obraz skali migracji jest znacznie bardziej złożony niż przekazy medialne. Na początku 2024 roku w Europie mieszkało około 86,4 milionów międzynarodowych migrantów, co stanowiło 12,6% całej populacji kontynentu. Warto jednak podkreślić, że prawie połowa migrantów w Europie pochodzi z krajów europejskich – jest ich około 48%. Pozostali migranci pochodzą głównie z Azji (21%), Afryki (11%) oraz Ameryki Łacińskiej i Karaibów (7%).
Badanie percepcji obywateli na temat procentowego udziału migrantów w społeczeństwie w porównaniu z rzeczywistymi danymi migracyjnymi
Dane na temat osób z doświadczeniem uchodźstwa
Częstym mitem jest także przekonanie, że wszyscy uchodźcy chcą mieszkać wyłącznie w Europie lub Stanach Zjednoczonych. Według definicji prawa międzynarodowego uchodźca to osoba, która z powodu uzasadnionej obawy przed prześladowaniem ze względu na rasę, religię, narodowość, przynależność do określonej grupy społecznej lub poglądy polityczne opuściła swój kraj i nie może, lub nie chce korzystać z jego ochrony. W rzeczywistości większość osób zmuszonych do ucieczki przed wojną czy prześladowaniami pozostaje blisko swojego kraju. Migracje do krajów globalnej Północy (w tym Europy i USA) stanowią w tym kontekście mniejszość. Ponad 73% uchodźców na świecie znajduje się w krajach o niskim i średnim poziomie dochodów, z czego około 23% przebywa w najbiedniejszych państwach.
Osoby uchodźcze są tylko fragmentem globalnego zjawiska migracji, które jak wspomniano, w większości dotyczy szukania pracy i lepszych możliwości życiowych w silnych gospodarkach, takich jak USA, Niemcy czy Arabia Saudyjska. Polityka migracyjna państw przyjmujących często wspiera wzrost zagranicznej siły roboczej, choć publiczne deklaracje polityków bywają odmienne — przykładem jest Polska, lider pod względem liczby wydanych zezwoleń na pobyt w UE w latach 2021-2024.
Podsumowanie
Temat migracji i obecności migrantów w Polsce i Europie jest regularnie wykorzystywany w dezinformujących przekazach. W ostatnim czasie regularnie pojawia się narracja o „masowej inwazji” migrantów i związanym z nią zagrożeniem dla porządku publicznego. Patrząc na dane z ostatnich dekad, liczba migrantów w ujęciu bezwzględnym rzeczywiście rośnie, jednak należy pamiętać, że jest to efekt ogólnego wzrostu populacji światowej. W rzeczywistości skala migracji jest mniejsza, niż szacuje to większość społeczeństwa.
Źródła
ONZ: International Migrant Stock 2024
PAH: Odpowiedzi na najczęściej wykorzystywane argumenty w kontekście migracji
gov.pl: Polonia
Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji (ONZ): World Migration Report 2024
Strategia migracyjna Polski na lata 2025-2030
EMIC: 8 (pogłębionych) lekcji o migracjach
gov.pl: Obywatele Ukrainy w Polsce – raport
Urząd do Spraw Cudzoziemców: Raport na temat obywateli Białorusi (31 marca 2025)
Eurostat: 3.5 million first residence permits in 2024
Eurostat: Residence permits – statistics on first permits issued during the year
European Migration Network: EU issued 3.5 million first residence permits to non-EU citizens in 2024, according to Eurostat
Ipsos: Perils of Perception, Prejudice and Conspiracy Theories
Migration Data Portal: International migrants by destination region and as a share of the population, mid-year 2024
Fundacji Schumana: Czy Europę rzeczywiście zalewają migranci?
Konwencja dotycząca statusu uchodźców (konwencja genewska)
UNHCR: Refugee Data Finder
Grafika
Autorka: Ewa Hotloś, @htlos
Projekt współfinansowany w ramach polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP. Publikacja wyraża wyłącznie poglądy autora i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej.
