W związku z rosyjską agresją na Ukrainę mamy do czynienia z szeroko zakrojoną akcją dezinformacyjną. Obejmuje ona cały świat i nie omija naszego kraju. Jednym z jej celów jest osłabienie wiarygodności dziennikarzy, którzy relacjonują wojnę, robiąc to nierzadko z pierwszej linii frontu. Ostatnio opisywaliśmy przykład takiej dezinformacji w artykule o relacji telewizji CNN ze zbombardowanego Lwowa. Tym razem opiszemy starszy fotomontaż, który przeżywa aktualnie swoją drugą młodość w mediach społecznościowych.
Wizyta Bernarda-Henri Lévy’ego na Majdanie
Bernard-Henri Lévy to francuski filozof, pisarz i scenarzysta filmowy. W marcu 2014 roku wybrał się do Ukrainy, aby przemówić na scenie Majdanu. Jego wystąpienie można obejrzeć na portalu Dailymotion. W trakcie krótkiej wizyty został sfotografowany na barykadach przez fotoreportera Emerica Fohlena i właśnie to zdjęcie stało się materiałem do fotomontażu, który zyskał dużą popularność we francuskojęzycznych mediach społecznościowych. Oryginalny post z przerobionym zdjęciem został opublikowany w 2016 roku i został udostępniony 27 tysięcy razy.
W związku z wybuchem wojny, fake ten pojawił się również na kontach polskich użytkowników Facebooka (1, 2, 3) oraz na polskojęzycznych trollkontach. Fotomontaż wstawił między innymi Piotr Panasiuk, polityk Konfederacji.
Weryfikacja fotomontażu
Dziennik Le Monde zweryfikował omawiany fotomontaż posługując się między innymi technikami analizy graficznej. Na poniższym zdjęciu widać wyraźne ślady retuszu w postaci nałożenia na oryginalny obraz (ciemne tło) zdjęcia z Bernardem Lévym (jasne tło). Wielbicieli teorii spiskowych nie zastanawia również fakt, dlaczego fotograf widoczny na przerobionym zdjęciu jest ubrany w kurtkę i czapkę w zamkniętym studio.
Oryginalne zdjęcie widnieje na stronie jego autora, Emerica Fohlena. Na portalu Yandex można odnaleźć również inne ujęcia francuskiego filozofa z barykady na Majdanie.
Posługując się narzędziem do odwrotnego wyszukiwania obrazów znaleźliśmy oryginalny obraz studia, który posłużył do omawianego fotomontażu. Zdjęcie warsztatu fotograficznego zostało umieszczone na stronie internetowej włoskiej fotografa Tony’ego Strino, pracującego na co dzień w Neapolu.
Omawiany fotomontaż weryfikowała również agencja AFP.
Podsumowanie
Osłabianie wiarygodności dziennikarzy, którzy ryzykują życiem relacjonując wojnę w Ukrainie, jest jednym z celów rosyjskiej dezinformacji. Niestety, jak pokazuje ostatnie badanie instytutu IFOP, ta metoda przynosi efekty. Ponad jedna trzecia przypytywanych Francuzów zadeklarowała, że wierzy w teorie spiskowe. Poniższa grafika przedstawia wyniki badania przeprowadzonego przez międzynarodową grupę badawczą YouGov na próbie 25,000 osób w 24 krajach. Jak widzimy, polscy ankietowani plasują się w górnej stawce wśród osób wierzących, że koronawirus nie istnieje (15%) oraz w to, że negatywne skutki szczepień są celowo ukrywane przed opinią publiczną (33%). Ogromny wpływ na tak negatywny rezultat mają fake newsy, które bez zweryfikowania są masowo udostępniane w sieci.
Źródła:
AFP: https://factuel.afp.com/doc.afp.com.3277976
IFOP: https://www.ifop.com/wp-content/uploads/2022/03/Infographie_Ifop_Reboot_24.03.2022.pdf
