W przeddzień Święta Wojska Polskiego Prezydent RP Andrzej Duda złożył wieniec upamiętniający bohaterstwo żołnierzy ukraińskich walczących przeciwko agresji bolszewickiej. Już sam fakt upamiętnienia żołnierzy ukraińskich posłużył do szerzenia dezinformacji i antyukraińskich narracji, wedle których Prezydent miał złożyć wieniec pod pomnikiem żołnierzy UPA.
15 sierpnia na jednym z kanałów komunikatora Telegram ukazało się nagranie przedstawiające Prezydenta RP Andrzeja Dudę składającego wieniec pod pomnikiem upamiętniającym żołnierzy Ukraińskiej Armii Ludowej. Opis sugerował jednak, że Prezydent miał złożyć wieniec pod pomnikiem żołnierzy UPA.
Relacja Kancelarii Prezydenta
14 sierpnia na oficjalnym profilu Kancelarii Prezydenta pojawił się tweet, mówiący o tym, że Prezydent Andrzej Duda złożył wieniec pod pomnikiem poległych żołnierzy Ukraińskiej Republiki Ludowej, broniących wolności Polski i Ukrainy w latach 1918-1920.
Armia Ukraińskiej Republiki Ludowej
Armia Ukraińskiej Republiki Ludowej została utworzona w 1917 r. W jej skład weszli Ukraińcy z carskiej armii rosyjskiej, Strzelcy Siczowi, Wolni Kozacy oraz ukraińscy jeńcy pochodzący z Galicji i ochotnicy.
Armia URL brała udział w wojnie ukraińsko-radzieckiej, której celem było stworzenie samodzielnego, niezależnego od Rosji Radzieckiej Ukraińskiej Republiki Ludowej. Wojna toczyła się w kilku fazach, od grudnia 1917 roku do końca listopada 1920.
W nocy z 21 na 22 kwietnia 1920 r. w efekcie umowy polsko-ukraińskiej, znanej jako pakt Piłsudski-Petlura, wojska polskie i ukraińskie podjęły wspólną walkę z bolszewikami. 7 maja Polacy, wspomagani przez dwie jednostki ukraińskie, zajęły Kijów, którego ulicami dwa dni później przeszła polsko-ukraińska defilada wojskowa.
Na bolszewicką kontrofensywę nie trzeba było długo czekać. 5 czerwca 1902 r. 1 Armia Konna Siemiona Budionnego po przełamaniu linii frontu od Kijowa, weszła na tyły wojsk polskich, tym samym zmuszając je do odwrotu. Armia ukraińska broniła południowego odcinka frontu, będąc silną i aktywną osłoną prawego skrzydła oddziałów wojsk polskich. Na szczególne uznanie zasługuje udział wojsk ukraińskich w obronie Lwowa i Zamościa, czego wyrazem były słowa wypowiedziane przez marszałka Józefa Piłsudskiego na posiedzeniu Rady Obrony Państwa 11 sierpnia 1920 r. (IPN 2020):
Oddziały Petlury biją się równie dobrze jak nasze. Nie widzę żadnej różnicy wartości między nimi a naszymi wojskami.
Kiedy 18 października 1920 r. weszły w życie ustalenia rozejmu, Piłsudski żegnał w liście wojska ukraińskie słowami (IPN 2020):
Wspólnie przelana krew i groby bohaterów są kamieniem węgielnym na drodze do wzajemnego porozumienia i sukcesu obu narodów. Obecnie po dwóch latach ciężkich walk z barbarzyńskim najeźdźcą, żegnam się ze wspaniałymi wojskami Ukraińskiej Republiki Ludowej i stwierdzam, że podczas najcięższych chwil, w nierównej walce niosły one wysoko swój sztandar, na którym wypisane było hasło «Za waszą i naszą wolność», co jest symbolem każdego uczciwego żołnierza.
W decydującym momencie wojny polsko-bolszewickiej, wojska ukraińskie stanowiły około 5 proc. wszystkich sił sprzymierzonych. Jednakże historycy podkreślają, iż udział Ukraińców w polskim zwycięstwie jest niepodważalny i niezaprzeczalny. Dlatego też, zdaniem większości historyków, wojnę 1920 r. należy określać jako wojnę polsko-ukraińsko-bolszewicką (Rukkas 2020, Szumiło 2020).
Ukraińska Powstańcza Armia (UPA)
Ukraińska Powstańcza Armia (UPA) została stworzona pod koniec 1942 r., przez frakcję dowodzą przez Stepana Banderę Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN-B). Jej działania koncentrowały się przede wszystkim na Wołyniu i Galicji Wschodniej. Celem UPA było powstanie niepodległego, etnicznie ukraińskiego państwa narodowego. UPA walczyła zarówno przeciwko niemieckim wojskom okupacyjnym, jak i partyzantom polskim i radzieckim, Armii Czerwonej i NKWD.
UPA była formacją silnie zideologizowaną, politycznie podporządkowaną przez banderowską frakcję OUN. Ideologia UPA opierała się na ultranacjonalizmie, antyparlamentaryzmie i autokracji. Ideolodzy UPA i OUN jawnie odwoływalni się do ideologii faszystowskiej (Motyka 2006).
Ukraińska Powstańcza Armia wraz z OUN-B (tzw. banderowcy) ponoszą odpowiedzialność za przeprowadzenie ludobójstwa polskiej ludności cywilnej na Wołyniu (Motyka, Libionka 2002).
UPA pozostawała aktywna militarnie po zakończeniu II Wojny Światowej, walcząc na terenach polskich, jak i na ternach Związku Radzieckiego. Działania na terenie Polski trwały aż do przeprowadzenia akcji Wisła w 1947 r. (do końca 1948 r. trwały walki z ostatnimi, pojedynczymi grupami UPA), natomiast ostatnie oddziały na terenie ZSRR przestały istnieć w 1956 r. (Motyka 2006).
Podsumowanie
Prezydent Andrzej Duda złożył wieniec upamiętniający żołnierzy ukraińskich stawiających opór inwazji bolszewickiej. Powiązanie tego gestu z oddaniem czci frakcji odpowiedzialnej za ludobójstwo polskiej ludności cywilnej na Wołyniu oparte jest na dwóch bardzo prostych elementach. Pierwszy z nich to kojarzenie żołnierzy ukraińskich tylko z UPA, drugi to założenie małej świadomości historycznej i wiedzy o wydarzeniach z tego okresu historycznego odbiorcy. Tym samym, dezinformacja ta miała wywoływać skrajne emocje i reakcje.
Źrodła
Instytut Pamięci Narodowej. Biuletyn IPN nr. 7-8/2020, Warszawa 2020: https://ipn.gov.pl/pl/publikacje/biuletyn-ipn/103566,Biuletyn-IPN-nr-782020-Dwa-zwyciestwa-nad-komunizmem.html
Motyka, Grzegorz, Libionka, Dariusz. Antypolska akcja OUN-UPA 1943-1944: fakty i interpretacje. Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2002.
Motyka, Grzegorz. Ukraińska partyzantka 1942-1960. Warszawa 2006.
Rukkas, Andrij. Razem z Wojskiem Polskim. Armia Ukraińskiej Republiki Ludowej w 1920 r., Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2020: https://ipn.gov.pl/pl/publikacje/ksiazki/92331,Razem-z-Wojskiem-Polskim-Armia-Ukrainskiej-Republiki-Ludowej-w-1920-r.html
Szumiło, Mirosław. Petrulowcy. Armia ukraińska w obronie Polski [w:] Biuletyn IPN, nr 7-8/2020, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2020: https://ipn.gov.pl/pl/publikacje/biuletyn-ipn/103566,Biuletyn-IPN-nr-782020-Dwa-zwyciestwa-nad-komunizmem.html
